|
1
[वयास] एषा पूर्वतरा वृत्तिर बराह्मणस्य विधीयते जञानवान एव कर्माणि कुर्वन सर्वत्र सिध्यति 2 तत्र चेन न भवेथ एवं संशयः कर्म निश्चये किं नु कर्म सवभावॊ ऽयं जञानं कर्मेति वा पुनः 3 तत्र चेह विवित्सा सयाज जञानं चेत पुरुषं परति उपपत्त्युपलब्धिभ्यां वर्णयिष्यामि तच छृणु 4 पौरुषं कारणं के चिथ आहुः कर्मसु मानवाः थैवम एके परशंसन्ति सवभावं चापरे जनाः 5 पौरुषं कर्म थैवं च फलवृत्ति सवभावतः तरयम एतत पृदग भूतम अविवेकं तु के चन 6 एवम एतन न चाप्य एवम उभे चापि न चाप्य उभे कर्मस्दां विषमं बरूयुः सत्त्वस्दाः समथर्शिनः 7 तरेतायां थवापरे चैव कलिजाश च ससंशयाः तपस्विनः परशान्ताश च सत्त्वस्दाश च कृते युगे 8 अपृदग थर्शिनः सर्वे ऋक सामसु यजुःसुच कामथ्वेषौ पृदग थृष्ट्वा तपः कृत उपासते 9 तपॊ धर्मेण संयुक्तस तपॊनित्यः सुसंशितः तेन सर्वान अवाप्नॊति कामान यान मनसेच्छति 10 तपसा तथ अवाप्नॊति यथ भूत्वा सृजते जगत तथ भूतश च ततः सर्वॊ भूतानां भवति परभुः 11 तथ उक्तं वेथवाथेषु गहनं वेथ थर्शिभिः वेथान्तेषु पुनर वयक्तं करमयॊगेन लक्ष्यते 12 आरम्भ यज्ञाः कषत्रस्य हविर यज्ञा विशः समृताः परिचारयज्ञाः शूथ्राश च जपयज्ञा थविजातयः 13 परिनिष्ठित कार्यॊ हि सवाध्यायेन थविजॊ भवेत कुर्याथ अन्यन न वा कुर्यान मैत्रॊ बराह्मण उच्यते 14 तरेताथौ सकला वेथा यज्ञा वर्णाश्रमास तदा संरॊधाथ आयुषस तव एते वयस्यन्ते थवापरे युगे 15 थवापरे विप्लवं यान्ति वेथाः कलियुगे तदा थृश्यन्ते नापि थृश्यन्ते कलेर अन्ते पुनः पुनः 16 उत्सीथन्ति सवधर्माश च तत्राधर्मेण पीडिताः गवां भूमेश च ये चापाम ओषधीनां च ये रसाः 17 अधर्मान्तर्हिता वेथा वेथ धर्मास तदाश्रमाः विक्रियन्ते सवधर्मस्दा सदावराणि चराणि च 18 यदा सर्वाणि भूतानि वृष्टिर भौमानि वर्षति सृजते सर्वतॊ ऽङगानि तदा वेथा युगे युगे 19 विसृतं कालनानात्वम अनाथि निधनं च यत कीर्तितं तत पुरस्तान मे यतः संयान्ति यान्ति च 20 धातेथं परभव सदानं भूतानां संयमॊ यमः सवभावेन परवर्तन्ते थवन्थ्वसृष्टानि भूरिशः 21 सर्गः कालॊ धृतिर वेथाः कर्ता कार्यं करियाफलम एतत ते कदितं तात यन मां तवं परिपृच्छसि |
1
[vyāsa] eṣā pūrvatarā vṛttir brāhmaṇasya vidhīyate jñānavān eva karmāṇi kurvan sarvatra sidhyati 2 tatra cen na bhaved evaṃ saṃśayaḥ karma niścaye kiṃ nu karma svabhāvo 'yaṃ jñānaṃ karmeti vā punaḥ 3 tatra ceha vivitsā syāj jñānaṃ cet puruṣaṃ prati upapattyupalabdhibhyāṃ varṇayiṣyāmi tac chṛṇu 4 pauruṣaṃ kāraṇaṃ ke cid āhuḥ karmasu mānavāḥ daivam eke praśaṃsanti svabhāvaṃ cāpare janāḥ 5 pauruṣaṃ karma daivaṃ ca phalavṛtti svabhāvataḥ trayam etat pṛthag bhūtam avivekaṃ tu ke cana 6 evam etan na cāpy evam ubhe cāpi na cāpy ubhe karmasthāṃ viṣamaṃ brūyuḥ sattvasthāḥ samadarśinaḥ 7 tretāyāṃ dvāpare caiva kalijāś ca sasaṃśayāḥ tapasvinaḥ praśāntāś ca sattvasthāś ca kṛte yuge 8 apṛthag darśinaḥ sarve ṛk sāmasu yajuḥsuca kāmadveṣau pṛthag dṛṣṭvā tapaḥ kṛta upāsate 9 tapo dharmeṇa saṃyuktas taponityaḥ susaṃśitaḥ tena sarvān avāpnoti kāmān yān manasecchati 10 tapasā tad avāpnoti yad bhūtvā sṛjate jagat tad bhūtaś ca tataḥ sarvo bhūtānāṃ bhavati prabhuḥ 11 tad uktaṃ vedavādeṣu gahanaṃ veda darśibhiḥ vedānteṣu punar vyaktaṃ kramayogena lakṣyate 12 ārambha yajñāḥ kṣatrasya havir yajñā viśaḥ smṛtāḥ paricārayajñāḥ śūdrāś ca japayajñā dvijātayaḥ 13 pariniṣṭhita kāryo hi svādhyāyena dvijo bhavet kuryād anyan na vā kuryān maitro brāhmaṇa ucyate 14 tretādau sakalā vedā yajñā varṇāśramās tathā saṃrodhād āyuṣas tv ete vyasyante dvāpare yuge 15 dvāpare viplavaṃ yānti vedāḥ kaliyuge tathā dṛśyante nāpi dṛśyante kaler ante punaḥ punaḥ 16 utsīdanti svadharmāś ca tatrādharmeṇa pīḍitāḥ gavāṃ bhūmeś ca ye cāpām oṣadhīnāṃ ca ye rasāḥ 17 adharmāntarhitā vedā veda dharmās tathāśramāḥ vikriyante svadharmasthā sthāvarāṇi carāṇi ca 18 yathā sarvāṇi bhūtāni vṛṣṭir bhaumāni varṣati sṛjate sarvato 'ṅgāni tathā vedā yuge yuge 19 visṛtaṃ kālanānātvam anādi nidhanaṃ ca yat kīrtitaṃ tat purastān me yataḥ saṃyānti yānti ca 20 dhātedaṃ prabhava sthānaṃ bhūtānāṃ saṃyamo yamaḥ svabhāvena pravartante dvandvasṛṣṭāni bhūriśaḥ 21 sargaḥ kālo dhṛtir vedāḥ kartā kāryaṃ kriyāphalam etat te kathitaṃ tāta yan māṃ tvaṃ paripṛcchasi |