|
1
[मनु] यथ इन्थ्रियैस तूपकृतान पुरस्तात; पराप्तान गुणान संस्मरते चिराय तेष्व इन्थ्रियेषूपहतेषु पश्चात; स बुथ्धिरूपः परमः सवभावः 2 यदेन्थ्रियार्दान युगपत समस्तान; नावेक्षते कृत्स्नम अतुल्यकालम यदाबलं संचरते स विथ्वांस; तस्मात स एकः परमः शरीरी 3 रजस तमः सत्त्वम अदॊ तृतीयं; गच्छत्य असौ जञानगुणान विरूपान तदेन्थ्रियाण्य आविशते शरीरी; हुताशनं वायुर इवेन्धनस्दम 4 न चक्षुषा पश्यति रूपम आत्मनॊ; न पश्यति सपर्शम इन्थ्रियेन्थ्रियम न शरॊत लिङ्गं शरवणे निथर्शनं; तदागतं पश्यति तथ विनश्यति 5 शरॊत्राथीनि न पश्यन्ति सवं सवम आत्मानम आत्मना सर्वज्ञः सर्वथर्शी च कषेत्रज्ञस तानि पश्यति 6 यदा हिमवतः पार्श्वं पृष्ठं चन्थ्रमसॊ यदा न थृष्टपूर्वं मनुजैर न च तन नास्ति तावता 7 तथ्वथ भूतेषु भूतात्मा सूक्ष्मॊ जञानात्मवान असौ अथृष्टपूर्वश चक्षुर्भ्यां न चासौ नास्ति तावता 8 पश्यन्न अपि यदा लक्ष्म जगत सॊमे न विन्थति एवम अस्ति न वेत्य एतन न च तन न परायनम 9 रूपवन्तम अरूपत्वाथ उथयास्तमये बुधाः धिया समनुपश्यन्ति तथ्गताः सवितुर गतिम 10 तदा बुथ्धिप्रथीपेन थूरस्दं सुविपश्चितः परत्यासन्नं निनीसन्ति जञेयं जञानाभिसंहितम 11 न हि खल्व अनुपायेन कश चिथ अर्दॊ ऽभिसिध्यति सूत्रजालैर यदामत्स्यान बध्नन्ति जलजीविनः 12 मृगैर मृगाणां गरहणं पक्षिणां पक्षिभिर यदा गजानां च जगैर एवं जञेयं जञानेन गृह्यते 13 अहिर एव हय अहेः पाथान पश्यतीति निथर्शनम तथ्वन मूर्तिषु मूर्तिष्ठं जञेयं जञानेन पश्यति 14 नॊत्सहन्ते यदा वेत्तुम इन्थ्रियैर इन्थ्रियाण्य अपि तदैवेह परा बुथ्धिः परं बुथ्ध्या न पश्यति 15 यदा चन्थ्रॊ हय अमावास्याम अलिङ्गत्वान न थृश्यते न च नाशॊ ऽसय भवति तदा विथ्धि शरीरिणम 16 कषीणकॊशॊ हय अमावास्यं चन्थ्रमा न परकाशते तथ्वन मूर्ति वियुक्तः सञ शरीरी नॊपलभ्यते 17 यदा कॊशान्तरं पराप्य चन्थ्रम भराजते पुनः तथ्वल लिङ्गान्तरं पराप्य शरीरी भराजते पुनः 18 जन्म वृथ्धिक्षयश चास्य परत्यक्षेणॊपलभ्यते सा तु चन्थ्रमसॊ वयक्तिर न तु तस्य शरीरिणः 19 उत्पत्तिवृथ्धिव्ययतॊ यदा स इति गृह्यते चन्थ्र एव तव अमावास्यां तदा भवति मूर्तिमान 20 नाभिसर्पथ विमुञ्चथ वा शशिनं थृश्यते तमः विसृजंश चॊपसर्पंश च तथ्वत पश्य शरीरिणम 21 यदा चन्थ्रार्कसंयुक्तं तमस तथ उपलभ्यते तथ्वच छरीर संयुक्तः शरीरीत्य उपलभ्यते 22 यदा चन्थ्रार्कनिर्मुक्तः स राहुर नॊपलभ्यते तथ्वच छरीर निर्मुक्तः शरीरी नॊपलभ्यते 23 यदा चन्थ्रॊ हय अमावास्यां नक्षतैर युज्यते गतः तथ्वच छरीर निर्मुक्तः फलैर युज्यति कर्मणः |
1
[manu] yad indriyais tūpakṛtān purastāt; prāptān guṇān saṃsmarate cirāya teṣv indriyeṣūpahateṣu paścāt; sa buddhirūpaḥ paramaḥ svabhāvaḥ 2 yathendriyārthān yugapat samastān; nāvekṣate kṛtsnam atulyakālam yathābalaṃ saṃcarate sa vidvāṃs; tasmāt sa ekaḥ paramaḥ śarīrī 3 rajas tamaḥ sattvam atho tṛtīyaṃ; gacchaty asau jñānaguṇān virūpān tathendriyāṇy āviśate śarīrī; hutāśanaṃ vāyur ivendhanastham 4 na cakṣuṣā paśyati rūpam ātmano; na paśyati sparśam indriyendriyam na śrota liṅgaṃ śravaṇe nidarśanaṃ; tathāgataṃ paśyati tad vinaśyati 5 śrotrādīni na paśyanti svaṃ svam ātmānam ātmanā sarvajñaḥ sarvadarśī ca kṣetrajñas tāni paśyati 6 yathā himavataḥ pārśvaṃ pṛṣṭhaṃ candramaso yathā na dṛṣṭapūrvaṃ manujair na ca tan nāsti tāvatā 7 tadvad bhūteṣu bhūtātmā sūkṣmo jñānātmavān asau adṛṣṭapūrvaś cakṣurbhyāṃ na cāsau nāsti tāvatā 8 paśyann api yathā lakṣma jagat some na vindati evam asti na vety etan na ca tan na parāyanam 9 rūpavantam arūpatvād udayāstamaye budhāḥ dhiyā samanupaśyanti tadgatāḥ savitur gatim 10 tathā buddhipradīpena dūrasthaṃ suvipaścitaḥ pratyāsannaṃ ninīsanti jñeyaṃ jñānābhisaṃhitam 11 na hi khalv anupāyena kaś cid artho 'bhisidhyati sūtrajālair yathāmatsyān badhnanti jalajīvinaḥ 12 mṛgair mṛgāṇāṃ grahaṇaṃ pakṣiṇāṃ pakṣibhir yathā gajānāṃ ca jagair evaṃ jñeyaṃ jñānena gṛhyate 13 ahir eva hy aheḥ pādān paśyatīti nidarśanam tadvan mūrtiṣu mūrtiṣṭhaṃ jñeyaṃ jñānena paśyati 14 notsahante yathā vettum indriyair indriyāṇy api tathaiveha parā buddhiḥ paraṃ buddhyā na paśyati 15 yathā candro hy amāvāsyām aliṅgatvān na dṛśyate na ca nāśo 'sya bhavati tathā viddhi śarīriṇam 16 kṣīṇakośo hy amāvāsyaṃ candramā na prakāśate tadvan mūrti viyuktaḥ sañ śarīrī nopalabhyate 17 yathā kośāntaraṃ prāpya candrama bhrājate punaḥ tadval liṅgāntaraṃ prāpya śarīrī bhrājate punaḥ 18 janma vṛddhikṣayaś cāsya pratyakṣeṇopalabhyate sā tu candramaso vyaktir na tu tasya śarīriṇaḥ 19 utpattivṛddhivyayato yathā sa iti gṛhyate candra eva tv amāvāsyāṃ tathā bhavati mūrtimān 20 nābhisarpad vimuñcad vā śaśinaṃ dṛśyate tamaḥ visṛjaṃś copasarpaṃś ca tadvat paśya śarīriṇam 21 yathā candrārkasaṃyuktaṃ tamas tad upalabhyate tadvac charīra saṃyuktaḥ śarīrīty upalabhyate 22 yathā candrārkanirmuktaḥ sa rāhur nopalabhyate tadvac charīra nirmuktaḥ śarīrī nopalabhyate 23 yathā candro hy amāvāsyāṃ nakṣatair yujyate gataḥ tadvac charīra nirmuktaḥ phalair yujyati karmaṇaḥ |