|
1
[युधिस्ठिर] यथ्य अस्ति थत्तम इष्टं वा तपस तप्तं तदैव च गुरूणां चापि शुश्रूसा तन मे बरूहि पितामह 2 [भीस्म] आत्मनानर्द युक्तेन पापे निविशते मनः स कर्म कलुषं कृत्वा कलेशे महति धीयते 3 थुर्भिक्षाथ एव थुर्भिक्षं कलेशात कलेशं भयाथ भयम मृतेभ्यः परमृतं यान्ति थरिथ्राः पापकारिणः 4 उत्सवाथ उत्सवं यान्ति सवर्गात सवर्गं सुखात सुखम शरथ्थधानाश च थान्ताश च धनाध्याः शुभकारिणः 5 वयालकुञ्जरथुर्गेषु सर्पचॊर भयेषु च हस्तावापेन गच्छन्ति नास्तिकाः किम अतः परम 6 परिय थेवातिदेयाश च वथान्याः परिय साधवः कषेम्यम आत्मवतां मार्गम आस्दिता हस्तथक्षिणम 7 पुलाका इव धान्येषु पुत्तिका इव पक्षिषु तथ्विधास ते मनुष्येषु येषां धर्मॊ न कारणम 8 सुशीघ्रम अपि धावन्तं विधानम अनुधावति शेते सह शयानेन येन येन यदा कृतम 9 उपतिष्ठति तिष्ठन्तं गच्छन्तम अनुगच्छति करॊति कुर्वतः कर्म छायेवानुविधीयते 10 येन येन यदा यथ यत पुरा कर्म समाचितम तत तथ एव नरॊ भुङ्क्ते नित्यं विहितम आत्मना 11 सवकर्मफलविक्षिप्तं विधानपरिरक्षितम भूतग्रामम इमं कालः समन्तात परिकर्षति 12 अचॊथ्यमानानि यदा पुष्पानि च फलानि च सवकालं नातिवर्तन्ते तदा कर्म पुरा कृतम 13 संमानश चावमानश च लाभालाभौ कषयॊथयौ परवृत्ता विनिवर्तन्ते विधानान्ते पुनः पुनः 14 आत्मना विहितं थुःखम आत्मना विहितं सुखम गर्भशय्याम उपाथाय भुज्यते पौर्वथेहिकम 15 बालॊ युवा च वृथ्धश च यत करॊति शुभाशुभम तस्यां तस्याम अवस्दायां भुङ्क्ते जन्मनि जन्मनि 16 यदा धेनु सहस्रेषु वत्सॊ विन्थति मातरम तदा पूर्वकृतं कर्म कर्तारम अनुगच्छति 17 समुन्नम अग्रतॊ वस्त्रं पश्चाच छुध्यति कर्मणा उपवासैः परतप्तानां थीर्घं सुखम अनन्तकम 18 थीर्घकालेन तपसा सेवितेन तपॊवने धर्मनिर्धूतपापानां संसिध्यन्ते मनॊरदाः 19 शकुनीनाम इवाकाशे मत्स्यानाम इव चॊथके पथं यदा न थृश्येत तदा जञानविथां गतिः 20 अलम अन्यैर उपालम्भैर कीर्तितैश च वयतिक्रमैः पेशलं चानुरूपं च कर्तव्यं हितम आत्मनः |
1
[yudhisṭhira] yady asti dattam iṣṭaṃ vā tapas taptaṃ tathaiva ca gurūṇāṃ cāpi śuśrūsā tan me brūhi pitāmaha 2 [bhīsma] ātmanānartha yuktena pāpe niviśate manaḥ sa karma kaluṣaṃ kṛtvā kleśe mahati dhīyate 3 durbhikṣād eva durbhikṣaṃ kleśāt kleśaṃ bhayād bhayam mṛtebhyaḥ pramṛtaṃ yānti daridrāḥ pāpakāriṇaḥ 4 utsavād utsavaṃ yānti svargāt svargaṃ sukhāt sukham śraddadhānāś ca dāntāś ca dhanādhyāḥ śubhakāriṇaḥ 5 vyālakuñjaradurgeṣu sarpacora bhayeṣu ca hastāvāpena gacchanti nāstikāḥ kim ataḥ param 6 priya devātitheyāś ca vadānyāḥ priya sādhavaḥ kṣemyam ātmavatāṃ mārgam āsthitā hastadakṣiṇam 7 pulākā iva dhānyeṣu puttikā iva pakṣiṣu tadvidhās te manuṣyeṣu yeṣāṃ dharmo na kāraṇam 8 suśīghram api dhāvantaṃ vidhānam anudhāvati śete saha śayānena yena yena yathā kṛtam 9 upatiṣṭhati tiṣṭhantaṃ gacchantam anugacchati karoti kurvataḥ karma chāyevānuvidhīyate 10 yena yena yathā yad yat purā karma samācitam tat tad eva naro bhuṅkte nityaṃ vihitam ātmanā 11 svakarmaphalavikṣiptaṃ vidhānaparirakṣitam bhūtagrāmam imaṃ kālaḥ samantāt parikarṣati 12 acodyamānāni yathā puṣpāni ca phalāni ca svakālaṃ nātivartante tathā karma purā kṛtam 13 saṃmānaś cāvamānaś ca lābhālābhau kṣayodayau pravṛttā vinivartante vidhānānte punaḥ punaḥ 14 ātmanā vihitaṃ duḥkham ātmanā vihitaṃ sukham garbhaśayyām upādāya bhujyate paurvadehikam 15 bālo yuvā ca vṛddhaś ca yat karoti śubhāśubham tasyāṃ tasyām avasthāyāṃ bhuṅkte janmani janmani 16 yathā dhenu sahasreṣu vatso vindati mātaram tathā pūrvakṛtaṃ karma kartāram anugacchati 17 samunnam agrato vastraṃ paścāc chudhyati karmaṇā upavāsaiḥ prataptānāṃ dīrghaṃ sukham anantakam 18 dīrghakālena tapasā sevitena tapovane dharmanirdhūtapāpānāṃ saṃsidhyante manorathāḥ 19 śakunīnām ivākāśe matsyānām iva codake padaṃ yathā na dṛśyeta tathā jñānavidāṃ gatiḥ 20 alam anyair upālambhair kīrtitaiś ca vyatikramaiḥ peśalaṃ cānurūpaṃ ca kartavyaṃ hitam ātmanaḥ |