|
1
कषत्रधर्मान न पापीयान धर्मॊ ऽसति भरतर्षभ अभियाने च युथ्धे च राजा हन्ति महाजनम 2 अद सम कर्मणा येन लॊकाञ जयति पार्दिवः विथ्वञ जिज्ञासमानाय परब्रूहि भरतर्षभ 3 निग्रहेण च पापानां साधूनां परग्रहेण च यज्ञैर थानैश च राजानॊ भवन्ति शुचयॊ ऽमलाः 4 उपरुन्धन्ति राजानॊ भूतानि विजयार्दिनः त एव विजयं पराप्य वर्धयन्ति पुनः परजाः 5 अपविध्यन्ति पापानि थानयज्ञतपॊ बलैः अनुग्रहेण भूतानां पुण्यम एषां परवर्धते 6 यदैव कषेत्रनिर्थाता निर्थन वै कषेत्रम एकथा हिनस्ति कक्षं धान्यं च न च धान्यं विनश्यति 7 एवं शस्त्राणि मुञ्चन्तॊ घनन्ति वध्यान अदैक था तस्यैषा निष्कृतिः कृत्स्ना भूतानां भावनं पुनः 8 यॊ भूतानि धनज्यानाथ वधात कलेशाच च रक्षति थस्युभ्यः पराणथानात सधनथः सुखथॊ विराट 9 स सर्वयज्ञैर ईजानॊ राजादाभय थक्षिणैः अनुभूयेह भथ्राणि पराप्नॊथ इन्थ्र स लॊकताम 10 बराह्मणार्दे समुत्पन्ने यॊ ऽभिनिःसृत्य युध्यते आत्मानं यूपम उच्छ्रित्य स यज्ञॊ ऽनन्त थक्षिणः 11 अभीतॊ विकिरञ शत्रून परतिगृह्णञ शरांस तदा न तस्मात तरिथशाः शरेयॊ भुवि पश्यन्ति किं चन 12 तस्य यावन्ति शस्त्राणि तवचं भिन्थन्ति संयुगे तावतः सॊ ऽशनुते लॊकान सर्वकामथुहॊ ऽकषयान 13 न तस्य रुधिरं गात्राथ आवेधेभ्यः परवर्तते स ह तेनैव रक्तेन सर्वपापैः परमुच्यते 14 यानि थुःखानि सहते वरणानाम अभितापने न ततॊ ऽसति तपॊ भूय इति धर्मविथॊ विथुः 15 पृष्ठतॊ भीरवः संख्ये वर्तन्ते ऽधम पूरुषाः शूराच छरणम इच्छन्तः पर्जन्याथ इव जीवनम 16 यथि शूरस तदा कषेमे परतिरक्षेत तदा भये परतिरूपं जनाः कुर्युर न च तथ वर्तते तदा 17 यथि ते कृतम आज्ञाय नमः कुर्युः सथैव तम युक्तं नयाय्यं च कुर्युस ते न च तथ वर्तते तदा 18 पुरुषाणां समानानां थृश्यते महथ अन्तरम संग्रामे ऽनीक वेलायाम उत्क्रुष्टे ऽभिपतत्सु च 19 पतत्य अभिमुखः शूरः परान भीरुः पलायते आस्दायास्वर्ग्यम अध्वानं सहायान विषमे तयजन 20 मा सम तांस ताथृशांस तात जनिष्ठाः पुरुषाधमान ये सहायान रणे हित्वा सवस्ति मन्तॊ गृहान ययुः 21 अस्वस्ति तेभ्यः कुर्वन्ति थेवा इन्थ्रपुरॊगमाः तयागेन यः सहायानां सवान पराणांस तरातुम इच्छति 22 तं हन्युः काष्ठलॊष्टैर वा थयेयुर वा कटाग्निना पशुवन मारयेयुर वा कषत्रिया ये सयुर ईथृशाः 23 अधर्मः कषत्रियस्यैष यच छय्या मरणं भवेत विसृजञ शरेष्म पित्तानि कृपणं परिथेवयन 24 अविक्षतेन थेहेन परलयं यॊ ऽधिगच्छति कषत्रियॊ नास्य तत कर्म परशंसन्ति पुरा विथः 25 न गृहे मरणं तात कषत्रियाणां परशस्यते शौटीराणाम अशौटीरम अधर्म्यं कृपणं च तत 26 इथं थुःखम अहॊ कष्टं पापीय इति निष्टनन परतिध्वस्त मुखः पूतिर अमात्यान बहु शॊचयन 27 अरॊगाणां सपृहयते मुहुर मृत्युम अपीच्छति वीरॊ थृप्तॊ ऽभिमानी च नेथृशं मृत्युम अर्हति 28 रणेषु कथनं कृत्वा जञातिभिः परिवारितः तीक्ष्णैः शस्त्रैः सुविक्लिष्टः कषत्रियॊ मृत्युम अर्हति 29 शूरॊ हि सत्यमन्युभ्याम आविष्टॊ युध्यते भृशम कृत्यमानानि गात्राणि परैर नैवावबुध्यते 30 स संख्ये निधनं पराप्य परशस्तं लॊकपूजितम सवधर्मं विपुलं पराप्य शक्रस्यैति स लॊकताम 31 सर्वॊ यॊधः परं तयक्तुम आविष्टस तयक्तजीवितः पराप्नॊतीन्थ्रस्य सालॊक्यं शूरः पृष्ठम अथर्शयन |
1
kṣatradharmān na pāpīyān dharmo 'sti bharatarṣabha abhiyāne ca yuddhe ca rājā hanti mahājanam 2 atha sma karmaṇā yena lokāñ jayati pārthivaḥ vidvañ jijñāsamānāya prabrūhi bharatarṣabha 3 nigraheṇa ca pāpānāṃ sādhūnāṃ pragraheṇa ca yajñair dānaiś ca rājāno bhavanti śucayo 'malāḥ 4 uparundhanti rājāno bhūtāni vijayārthinaḥ ta eva vijayaṃ prāpya vardhayanti punaḥ prajāḥ 5 apavidhyanti pāpāni dānayajñatapo balaiḥ anugraheṇa bhūtānāṃ puṇyam eṣāṃ pravardhate 6 yathaiva kṣetranirdātā nirdan vai kṣetram ekadā hinasti kakṣaṃ dhānyaṃ ca na ca dhānyaṃ vinaśyati 7 evaṃ śastrāṇi muñcanto ghnanti vadhyān athaika dā tasyaiṣā niṣkṛtiḥ kṛtsnā bhūtānāṃ bhāvanaṃ punaḥ 8 yo bhūtāni dhanajyānād vadhāt kleśāc ca rakṣati dasyubhyaḥ prāṇadānāt sadhanadaḥ sukhado virāṭ 9 sa sarvayajñair ījāno rājāthābhaya dakṣiṇaiḥ anubhūyeha bhadrāṇi prāpnod indra sa lokatām 10 brāhmaṇārthe samutpanne yo 'bhiniḥsṛtya yudhyate ātmānaṃ yūpam ucchritya sa yajño 'nanta dakṣiṇaḥ 11 abhīto vikirañ śatrūn pratigṛhṇañ śarāṃs tathā na tasmāt tridaśāḥ śreyo bhuvi paśyanti kiṃ cana 12 tasya yāvanti śastrāṇi tvacaṃ bhindanti saṃyuge tāvataḥ so 'śnute lokān sarvakāmaduho 'kṣayān 13 na tasya rudhiraṃ gātrād āvedhebhyaḥ pravartate sa ha tenaiva raktena sarvapāpaiḥ pramucyate 14 yāni duḥkhāni sahate vraṇānām abhitāpane na tato 'sti tapo bhūya iti dharmavido viduḥ 15 pṛṣṭhato bhīravaḥ saṃkhye vartante 'dhama pūruṣāḥ śūrāc charaṇam icchantaḥ parjanyād iva jīvanam 16 yadi śūras tathā kṣeme pratirakṣet tathā bhaye pratirūpaṃ janāḥ kuryur na ca tad vartate tathā 17 yadi te kṛtam ājñāya namaḥ kuryuḥ sadaiva tam yuktaṃ nyāyyaṃ ca kuryus te na ca tad vartate tathā 18 puruṣāṇāṃ samānānāṃ dṛśyate mahad antaram saṃgrāme 'nīka velāyām utkruṣṭe 'bhipatatsu ca 19 pataty abhimukhaḥ śūraḥ parān bhīruḥ palāyate āsthāyāsvargyam adhvānaṃ sahāyān viṣame tyajan 20 mā sma tāṃs tādṛśāṃs tāta janiṣṭhāḥ puruṣādhamān ye sahāyān raṇe hitvā svasti manto gṛhān yayuḥ 21 asvasti tebhyaḥ kurvanti devā indrapurogamāḥ tyāgena yaḥ sahāyānāṃ svān prāṇāṃs trātum icchati 22 taṃ hanyuḥ kāṣṭhaloṣṭair vā dayeyur vā kaṭāgninā paśuvan mārayeyur vā kṣatriyā ye syur īdṛśāḥ 23 adharmaḥ kṣatriyasyaiṣa yac chayyā maraṇaṃ bhavet visṛjañ śreṣma pittāni kṛpaṇaṃ paridevayan 24 avikṣatena dehena pralayaṃ yo 'dhigacchati kṣatriyo nāsya tat karma praśaṃsanti purā vidaḥ 25 na gṛhe maraṇaṃ tāta kṣatriyāṇāṃ praśasyate śauṭīrāṇām aśauṭīram adharmyaṃ kṛpaṇaṃ ca tat 26 idaṃ duḥkham aho kaṣṭaṃ pāpīya iti niṣṭanan pratidhvasta mukhaḥ pūtir amātyān bahu śocayan 27 arogāṇāṃ spṛhayate muhur mṛtyum apīcchati vīro dṛpto 'bhimānī ca nedṛśaṃ mṛtyum arhati 28 raṇeṣu kadanaṃ kṛtvā jñātibhiḥ parivāritaḥ tīkṣṇaiḥ śastraiḥ suvikliṣṭaḥ kṣatriyo mṛtyum arhati 29 śūro hi satyamanyubhyām āviṣṭo yudhyate bhṛśam kṛtyamānāni gātrāṇi parair naivāvabudhyate 30 sa saṃkhye nidhanaṃ prāpya praśastaṃ lokapūjitam svadharmaṃ vipulaṃ prāpya śakrasyaiti sa lokatām 31 sarvo yodhaḥ paraṃ tyaktum āviṣṭas tyaktajīvitaḥ prāpnotīndrasya sālokyaṃ śūraḥ pṛṣṭham adarśayan |