|
1
[वैषम्पायन] तूष्णींभूतं तु राजानं शॊचमानं युधिष्ठिरम तपस्वी धर्मतत्त्वज्ञः कृष्णथ्वैपायनॊ ऽबरवीत 2 परजानां पालनं धर्मॊ राज्ञां राजीवलॊचन धर्मः परमाणं लॊकस्य नित्यं धर्मानुवर्तनम 3 अनुतिष्ठस्व वै राजन पितृपैतामहं पथम बराह्मणेषु च यॊ धर्मः स नित्यॊ वेथ निश्चितः 4 तत परमाणं परमाणानां शाश्वतं भरतर्षभ तस्य धर्मस्य कृत्स्नस्य कषत्रियः परिरक्षिता 5 तदा यः परतिहन्त्य अस्य शासनं विषये नरः स बाहुभ्यां विनिग्राह्यॊ लॊकयात्रा विघातकः 6 परमाणम अप्रमाणं यः कुर्यान मॊहवशं गतः भृत्यॊ व यथि वा पुत्रस तपस्वी वापि कश चन पापान सर्वैर उपायैस तान नियच्छेथ घातयेत वा 7 अतॊ ऽनयदा वर्तमानॊ राजा पराप्नॊति किल्बिषम धर्मं विनश्यमानं हि यॊ न रक्षेत स धर्महा 8 ते तवया धर्महन्तारॊ निहताः सपथानुगाः सवधर्मे वर्तमानस तवं किं नु शॊचसि पाण्डव राजा हि हन्याथ थथ्याच च परजा रक्षेच च धर्मतः 9 [युधिस्ठिर] न ते ऽभिशङ्के वचनं यथ बरवीषि तपॊधन अपरॊक्षॊ हि तेधर्मः सर्वधर्मभृतां वर 10 मया हय अवध्या बहवॊ घातिता राज्यकारणात तान्य अकार्याणि मे बरह्मन थनन्ति च तपन्ति च 11 [वयास] ईश्वरॊ वा भवेत कर्ता पुरुषॊ वापि भारत हठॊ वा वर्तते लॊके कर्म जं वा फलं समृतम 12 ईश्वरेण नियुक्ता हि साध्व असाधु च पार्दिव कुर्वन्ति पुरुषाः कर्मफलम ईश्वर गामि तत 13 यदा हि पुरुषश छिन्थ्याथ वृक्षं परशुना वने छेत्तुर एव भवेत पापं परशॊर न कदं चन 14 अद वा तथ उपाथानात पराप्नुयुः कर्मणः फलम थण्डशस्त्रकृतं पापं पुरुषे तन न विथ्यते 15 न चैतथ इष्टं कौन्तेय यथ अन्येन फलं कृतम पराप्नुयाथ इति तस्माच च ईश्वरे तन निवेशय 16 अद वा पुरुषः कर्ता कर्मणॊः शुभपापयॊः न परं विथ्यते तस्माथ एवम अन्यच छुभं कुरु 17 न हि कश चित कव चिथ राजन थिष्टात परतिनिवर्तते थण्डशस्त्रकृतं पापं पुरुषे तन न विथ्यते 18 यथि वा मन्यसे राजन हठे लॊकं परतिष्ठितम एवम अप्य अशुभं कर्म न भूतं न भविष्यति 19 अदाभिपत्तिर लॊकस्य कर्तव्या शुभपापयॊः अभिपन्नतमं लॊके राज्ञाम उथ्यतथण्डनम 20 अदापि लॊके कर्माणि समावर्तन्त भारत शुभाशुभफलं चेमे पराप्नुवन्तीति मे मतिः 21 एवं सत्यं शुभाथेशं कर्मणस तत फलं धरुवम तयज तथ राजशार्थूल मैवं शॊके मनॊ कृदाः 22 सवधर्मे वर्तमानस्य सापवाथे ऽपि भारत एवम आत्मपरित्यागस तव राजन न शॊभनः 23 विहितानीह कौन्तेय परायश्चित्तानि कर्मिणाम शरीरवांस तानि कुर्याथ अशरीरः पराभवेत 24 तथ राजञ जीवमानस तवं परायश्चित्तं चरिष्यसि परायश्चित्तम अकृत्वा तु परेत्य तप्तासि भारत |
1
[vaiṣampāyana] tūṣṇīṃbhūtaṃ tu rājānaṃ śocamānaṃ yudhiṣṭhiram tapasvī dharmatattvajñaḥ kṛṣṇadvaipāyano 'bravīt 2 prajānāṃ pālanaṃ dharmo rājñāṃ rājīvalocana dharmaḥ pramāṇaṃ lokasya nityaṃ dharmānuvartanam 3 anutiṣṭhasva vai rājan pitṛpaitāmahaṃ padam brāhmaṇeṣu ca yo dharmaḥ sa nityo veda niścitaḥ 4 tat pramāṇaṃ pramāṇānāṃ śāśvataṃ bharatarṣabha tasya dharmasya kṛtsnasya kṣatriyaḥ parirakṣitā 5 tathā yaḥ pratihanty asya śāsanaṃ viṣaye naraḥ sa bāhubhyāṃ vinigrāhyo lokayātrā vighātakaḥ 6 pramāṇam apramāṇaṃ yaḥ kuryān mohavaśaṃ gataḥ bhṛtyo va yadi vā putras tapasvī vāpi kaś cana pāpān sarvair upāyais tān niyacched ghātayeta vā 7 ato 'nyathā vartamāno rājā prāpnoti kilbiṣam dharmaṃ vinaśyamānaṃ hi yo na rakṣet sa dharmahā 8 te tvayā dharmahantāro nihatāḥ sapadānugāḥ svadharme vartamānas tvaṃ kiṃ nu śocasi pāṇḍava rājā hi hanyād dadyāc ca prajā rakṣec ca dharmataḥ 9 [yudhisṭhira] na te 'bhiśaṅke vacanaṃ yad bravīṣi tapodhana aparokṣo hi tedharmaḥ sarvadharmabhṛtāṃ vara 10 mayā hy avadhyā bahavo ghātitā rājyakāraṇāt tāny akāryāṇi me brahman dananti ca tapanti ca 11 [vyāsa] īśvaro vā bhavet kartā puruṣo vāpi bhārata haṭho vā vartate loke karma jaṃ vā phalaṃ smṛtam 12 īśvareṇa niyuktā hi sādhv asādhu ca pārthiva kurvanti puruṣāḥ karmaphalam īśvara gāmi tat 13 yathā hi puruṣaś chindyād vṛkṣaṃ paraśunā vane chettur eva bhavet pāpaṃ paraśor na kathaṃ cana 14 atha vā tad upādānāt prāpnuyuḥ karmaṇaḥ phalam daṇḍaśastrakṛtaṃ pāpaṃ puruṣe tan na vidyate 15 na caitad iṣṭaṃ kaunteya yad anyena phalaṃ kṛtam prāpnuyād iti tasmāc ca īśvare tan niveśaya 16 atha vā puruṣaḥ kartā karmaṇoḥ śubhapāpayoḥ na paraṃ vidyate tasmād evam anyac chubhaṃ kuru 17 na hi kaś cit kva cid rājan diṣṭāt pratinivartate daṇḍaśastrakṛtaṃ pāpaṃ puruṣe tan na vidyate 18 yadi vā manyase rājan haṭhe lokaṃ pratiṣṭhitam evam apy aśubhaṃ karma na bhūtaṃ na bhaviṣyati 19 athābhipattir lokasya kartavyā śubhapāpayoḥ abhipannatamaṃ loke rājñām udyatadaṇḍanam 20 athāpi loke karmāṇi samāvartanta bhārata śubhāśubhaphalaṃ ceme prāpnuvantīti me matiḥ 21 evaṃ satyaṃ śubhādeśaṃ karmaṇas tat phalaṃ dhruvam tyaja tad rājaśārdūla maivaṃ śoke mano kṛthāḥ 22 svadharme vartamānasya sāpavāde 'pi bhārata evam ātmaparityāgas tava rājan na śobhanaḥ 23 vihitānīha kaunteya prāyaścittāni karmiṇām śarīravāṃs tāni kuryād aśarīraḥ parābhavet 24 tad rājañ jīvamānas tvaṃ prāyaścittaṃ cariṣyasi prāyaścittam akṛtvā tu pretya taptāsi bhārata |