|
1
[वैषम्पायन] कृतॊथकास ते सुहृथं सर्वेषां पाण्डुनन्थनाः विथुरॊ धृतराष्ट्रश च सर्वाश च भरत सत्रियः 2 तत्र ते सुमहात्मानॊ नयवसन कुरुनन्थनाः शौचं निवर्तयिष्यन्तॊ मासम एकं बहिः पुरात 3 कृतॊथकं तु राजानं धर्मात्मानं युधिष्ठिरम अभिजग्मुर महात्मानः सिथ्धा बरह्मर्षिसत्तमाः 4 थवैपायनॊ नारथश च थेवलश च महान ऋषिः थेवस्दानश च कण्वश च तेषां शिष्याश च सत्तमाः 5 अन्ये च वेथ विथ्वांसः कृतप्रज्ञा थविजातयः गृहस्दाः सनातकाः सर्वे थथृशुः कुरुसत्तमम 6 अभिगम्य महात्मानः पूजिताश च यदाविधि आसनेषु महार्हेषु विविशुस ते महर्षयः 7 परतिगृह्य ततः पूजां तत कालसथृशीं तथा पर्युपासन यदान्यायं परिवार्य युधिष्ठिरम 8 पुण्ये भागीरदी तीरे शॊकव्याकुल चेतसम आश्वासयन्तॊ राजानं विप्राः शतसहस्रशः 9 नारथस तव अब्रवीत काले धर्मात्मानं युधिष्ठिरम विचार्य मुनिभिः सार्धं तत कालसथृशं वचः 10 भवतॊ बाहुवीर्येण परसाथान माधवस्य च जितेयम अवनिः कृत्स्ना धर्मेण च युधिष्ठिरः 11 थिष्ट्या मुक्ताः सम संग्रामाथ अस्माल लॊकभयंकरात कषत्रधर्मरतश चापि कच चिन मॊथसि पाण्डव 12 कच चिच च निहतामित्रः परीणासि सुहृथॊ नृप कच चिच छरियम इमां पराप्य न तवां शॊकः परबाधते 13 [युधिस्ठिर] विजितेयं महीकृत्स्ना कृष्ण बाहुबलाश्रयात बराह्मणानां परसाथेन भीमार्जुनबलेन च 14 इथं तु मे महथ थुःखं वर्तते हृथि नित्यथा कृत्वा जञातिक्षयम इमं महान्तं लॊभकारितम 15 सौभथ्रं थरौपथेयांश च घातयित्वा परियान सुतान जयॊ ऽयम अजयाकारॊ भगवन परतिभाति मे 16 किं नु वक्ष्यति वार्ष्णेयी वधूर मे मधुसूथनम थवारकावासिनी कृष्णम इतः परतिगतं हरिम 17 थरौपथी हतपुत्रेयं कृपणा हतबान्धवा अस्मत्प्रियहिते युक्ता भूयॊ पीडयतीव माम 18 इथम अन्यच च भगवन यत तवां वक्ष्यामि नारथ मन्त्रसंवरणेनास्मि कुन्त्या थुःखेन यॊजितः 19 यॊ ऽसौ नागायुत बलॊ लॊके ऽपरतिरदॊ रणे सिंहखेल गतिर धीमान घृणी थान्तॊ यतव्रतः 20 आश्रमॊ धार्तराष्ट्राणां मानी तीक्ष्णपराक्रमः अमर्षी नित्यसंरम्भी कषेप्तास्माकं रणे रणे 21 शीघ्रास्त्रश चित्रयॊधी च कृती चाथ्भुतविक्रमः गूढॊत्पन्नः सुतः कुन्त्या भरातास्माकं च सॊथरः 22 तॊयकर्मणि यं कुन्ती कदयाम आस सूर्यजम पुत्रं सर्वगुणॊपेतम अवकीर्णं जले पुरा 23 यं सूतपुत्रं लॊकॊ ऽयं राधेयं चाप्य अमन्यत स जयेष्ठपुत्रः कुन्त्या वै भरातास्माकं च मातृजः 24 अजानता मया संख्ये राज्यलुब्धेन घातितः तन मे थहति गात्राणि तूलराशिम इवानलः 25 न हि तं वेथ पार्दॊ ऽपि भरातरं शवेतवाहनः नाहं न भीमॊ न यमौ स तव अस्मान वेथ सुव्रतः 26 गता किल पृदा तस्य सकाशम इति नः शरुतम अस्माकं शम कामा वै तवं च पुत्रॊ ममेत्य अद 27 पृदाया न कृतः कामस तेन चापि महात्मना अति पश्चाथ इथं मातर्य अवॊचथ इति नः शरुतम 28 न हि शक्ष्याम्य अहं तयक्तुं नृपं थुर्यॊधनं रणे अनार्यं च नृशंसं च कृतघ्नं च हि मे भवेत 29 युधिष्ठिरेण संधिं चयथि कुर्यां मते तव भीतॊ रणे शवेतवाहाथ इति मां मंस्यते जनः 30 सॊ ऽहं निर्जित्य समरे विजयं सह केशवम संधास्ये धर्मपुत्रेण पश्चाथ इति च सॊ ऽबरवीत 31 तम अवॊचत किल पृदा पुनः पृदुल वक्षसम चतुर्णाम अभयं थेहि कामं युध्यस्व फल्गुनम 32 सॊ ऽबरवीन मातरं धीमान वेपमानः कृताञ्जलिः पराप्तान विषह्यांश चतुरॊ न हनिष्यामि ते सुतान 33 पञ्चैव हि सुता मातर भविष्यन्ति हि ते धरुवम स कर्णा वा हते पार्दे सार्जुना वा हते मयि 34 तं पुत्रगृथ्धिनी भूयॊ मातापुत्रम अदाब्रवीत भरातॄणां सवस्ति कुर्वीदा येषां सवस्ति चिकीर्षसि 35 तम एवम उक्त्वा तु पृदा विसृज्यॊपययौ गृहान सॊ ऽरजुनेन हतॊ वीरॊ भराता भरात्रा सहॊथरः 36 न चैव विवृतॊ मन्त्रः पृदायास तस्य वा मुने अद शूरॊ महेष्वासः पार्देनासौ निपातितः 37 अहं तव अज्ञासिषं पश्चात सवसॊथर्यं थविजॊत्तम पूर्वजं भरातरं कर्णं पृदाया वचनात परभॊ 38 तेन मे थूयते ऽतीव हृथयं भरातृघातिनः कर्णार्जुन सहायॊ ऽहं जयेयम अपि वासवम 39 सभायां कलिश्यमानस्य धार्तराष्ट्रैर थुरात्मभिः सहसॊत्पतितः करॊधः कर्णं थृष्ट्वा परशाम्यति 40 यथाय हय अस्य गिरॊ रूक्षाः शृणॊमि कटुकॊथयाः सभायां गथतॊ थयूते थुर्यॊधनहितैषिणः 41 तथा नश्यति मे करॊधः पाथौ तस्य निरीक्ष्य ह कुन्त्या हि सथृशौ पाथौ कर्णस्येति मतिर मम 42 साथृश्य हेतुम अन्विच्छन पृदायास तव चैव ह कारणं नाधिगच्छामि कदं चिथ अपि चिन्तयन 43 कदं नु तस्य संग्रामे पृदिवी चक्रम अग्रसत कदं च शप्तॊ भराता मे तत तवं वक्तुम इहार्हसि 44 शरॊतुम इच्छामि भगवंस तवत्तः सर्वं यदातदम भवान हि सर्वविथ विथ्वाँल लॊके वेथ कृताकृतम |
1
[vaiṣampāyana] kṛtodakās te suhṛdaṃ sarveṣāṃ pāṇḍunandanāḥ viduro dhṛtarāṣṭraś ca sarvāś ca bharata striyaḥ 2 tatra te sumahātmāno nyavasan kurunandanāḥ śaucaṃ nivartayiṣyanto māsam ekaṃ bahiḥ purāt 3 kṛtodakaṃ tu rājānaṃ dharmātmānaṃ yudhiṣṭhiram abhijagmur mahātmānaḥ siddhā brahmarṣisattamāḥ 4 dvaipāyano nāradaś ca devalaś ca mahān ṛṣiḥ devasthānaś ca kaṇvaś ca teṣāṃ śiṣyāś ca sattamāḥ 5 anye ca veda vidvāṃsaḥ kṛtaprajñā dvijātayaḥ gṛhasthāḥ snātakāḥ sarve dadṛśuḥ kurusattamam 6 abhigamya mahātmānaḥ pūjitāś ca yathāvidhi āsaneṣu mahārheṣu viviśus te maharṣayaḥ 7 pratigṛhya tataḥ pūjāṃ tat kālasadṛśīṃ tadā paryupāsan yathānyāyaṃ parivārya yudhiṣṭhiram 8 puṇye bhāgīrathī tīre śokavyākula cetasam āśvāsayanto rājānaṃ viprāḥ śatasahasraśaḥ 9 nāradas tv abravīt kāle dharmātmānaṃ yudhiṣṭhiram vicārya munibhiḥ sārdhaṃ tat kālasadṛśaṃ vacaḥ 10 bhavato bāhuvīryeṇa prasādān mādhavasya ca jiteyam avaniḥ kṛtsnā dharmeṇa ca yudhiṣṭhiraḥ 11 diṣṭyā muktāḥ sma saṃgrāmād asmāl lokabhayaṃkarāt kṣatradharmarataś cāpi kac cin modasi pāṇḍava 12 kac cic ca nihatāmitraḥ prīṇāsi suhṛdo nṛpa kac cic chriyam imāṃ prāpya na tvāṃ śokaḥ prabādhate 13 [yudhisṭhira] vijiteyaṃ mahīkṛtsnā kṛṣṇa bāhubalāśrayāt brāhmaṇānāṃ prasādena bhīmārjunabalena ca 14 idaṃ tu me mahad duḥkhaṃ vartate hṛdi nityadā kṛtvā jñātikṣayam imaṃ mahāntaṃ lobhakāritam 15 saubhadraṃ draupadeyāṃś ca ghātayitvā priyān sutān jayo 'yam ajayākāro bhagavan pratibhāti me 16 kiṃ nu vakṣyati vārṣṇeyī vadhūr me madhusūdanam dvārakāvāsinī kṛṣṇam itaḥ pratigataṃ harim 17 draupadī hataputreyaṃ kṛpaṇā hatabāndhavā asmatpriyahite yuktā bhūyo pīḍayatīva mām 18 idam anyac ca bhagavan yat tvāṃ vakṣyāmi nārada mantrasaṃvaraṇenāsmi kuntyā duḥkhena yojitaḥ 19 yo 'sau nāgāyuta balo loke 'pratiratho raṇe siṃhakhela gatir dhīmān ghṛṇī dānto yatavrataḥ 20 āśramo dhārtarāṣṭrāṇāṃ mānī tīkṣṇaparākramaḥ amarṣī nityasaṃrambhī kṣeptāsmākaṃ raṇe raṇe 21 śīghrāstraś citrayodhī ca kṛtī cādbhutavikramaḥ gūḍhotpannaḥ sutaḥ kuntyā bhrātāsmākaṃ ca sodaraḥ 22 toyakarmaṇi yaṃ kuntī kathayām āsa sūryajam putraṃ sarvaguṇopetam avakīrṇaṃ jale purā 23 yaṃ sūtaputraṃ loko 'yaṃ rādheyaṃ cāpy amanyata sa jyeṣṭhaputraḥ kuntyā vai bhrātāsmākaṃ ca mātṛjaḥ 24 ajānatā mayā saṃkhye rājyalubdhena ghātitaḥ tan me dahati gātrāṇi tūlarāśim ivānalaḥ 25 na hi taṃ veda pārtho 'pi bhrātaraṃ śvetavāhanaḥ nāhaṃ na bhīmo na yamau sa tv asmān veda suvrataḥ 26 gatā kila pṛthā tasya sakāśam iti naḥ śrutam asmākaṃ śama kāmā vai tvaṃ ca putro mamety atha 27 pṛthāyā na kṛtaḥ kāmas tena cāpi mahātmanā ati paścād idaṃ mātary avocad iti naḥ śrutam 28 na hi śakṣyāmy ahaṃ tyaktuṃ nṛpaṃ duryodhanaṃ raṇe anāryaṃ ca nṛśaṃsaṃ ca kṛtaghnaṃ ca hi me bhavet 29 yudhiṣṭhireṇa saṃdhiṃ cayadi kuryāṃ mate tava bhīto raṇe śvetavāhād iti māṃ maṃsyate janaḥ 30 so 'haṃ nirjitya samare vijayaṃ saha keśavam saṃdhāsye dharmaputreṇa paścād iti ca so 'bravīt 31 tam avocat kila pṛthā punaḥ pṛthula vakṣasam caturṇām abhayaṃ dehi kāmaṃ yudhyasva phalgunam 32 so 'bravīn mātaraṃ dhīmān vepamānaḥ kṛtāñjaliḥ prāptān viṣahyāṃś caturo na haniṣyāmi te sutān 33 pañcaiva hi sutā mātar bhaviṣyanti hi te dhruvam sa karṇā vā hate pārthe sārjunā vā hate mayi 34 taṃ putragṛddhinī bhūyo mātāputram athābravīt bhrātṝṇāṃ svasti kurvīthā yeṣāṃ svasti cikīrṣasi 35 tam evam uktvā tu pṛthā visṛjyopayayau gṛhān so 'rjunena hato vīro bhrātā bhrātrā sahodaraḥ 36 na caiva vivṛto mantraḥ pṛthāyās tasya vā mune atha śūro maheṣvāsaḥ pārthenāsau nipātitaḥ 37 ahaṃ tv ajñāsiṣaṃ paścāt svasodaryaṃ dvijottama pūrvajaṃ bhrātaraṃ karṇaṃ pṛthāyā vacanāt prabho 38 tena me dūyate 'tīva hṛdayaṃ bhrātṛghātinaḥ karṇārjuna sahāyo 'haṃ jayeyam api vāsavam 39 sabhāyāṃ kliśyamānasya dhārtarāṣṭrair durātmabhiḥ sahasotpatitaḥ krodhaḥ karṇaṃ dṛṣṭvā praśāmyati 40 yadāy hy asya giro rūkṣāḥ śṛṇomi kaṭukodayāḥ sabhāyāṃ gadato dyūte duryodhanahitaiṣiṇaḥ 41 tadā naśyati me krodhaḥ pādau tasya nirīkṣya ha kuntyā hi sadṛśau pādau karṇasyeti matir mama 42 sādṛśya hetum anvicchan pṛthāyās tava caiva ha kāraṇaṃ nādhigacchāmi kathaṃ cid api cintayan 43 kathaṃ nu tasya saṃgrāme pṛthivī cakram agrasat kathaṃ ca śapto bhrātā me tat tvaṃ vaktum ihārhasi 44 śrotum icchāmi bhagavaṃs tvattaḥ sarvaṃ yathātatham bhavān hi sarvavid vidvāṁl loke veda kṛtākṛtam |