|
1
[ग] एष शल्यॊ हतः शेते साक्षान नकुल मातुलः धर्मज्ञेन सता तात धर्मराजेन संयुगे 2 यस तवया सपर्धते नित्यं सर्वत्र पुरुषर्षभ स एष निहतः शेते मथ्रराजॊ महारदः 3 येन संगृह्णता तात रदम आधिरदेर युधि जवार्दं पाण्डुपुत्राणां तदा तेजॊवधः कृतः 4 अहॊ धिक पश्य शल्यस्य पूर्णचन्थ्र सुथर्शनम मुखं पथ्मपलाशाक्षं वडैर आथष्टम अव्रणम 5 एषा चामीकराभस्य तप्तकाञ्चनस परभा आस्याथ विनिःसृता जिह्वा भक्ष्यते कृष्णपक्षिभिः 6 युधिष्ठिरेण निहतं शल्यं समितिशॊभनम रुथन्त्यः पर्युपासन्ते मथ्रराजकुलस्त्रियः 7 एताः सुसूक्ष्म वसना मथ्रराजं नरर्षभम करॊशन्त्य अभिसमासाथ्य कषत्रियाः कषत्रियर्षभम 8 शल्यं निपतितं नार्यः परिवार्याभितः सदिताः वाशिता गृष्टयः पङ्के परिमग्नम इवर्षभम 9 शल्यं शरणथं शूरं पश्यैनं रदसत्तमम शयानं वीरशयने शरैर विशकलीकृतम 10 एष शैलालयॊ राजा भगथत्तः परतापवान गजाङ्कुश धरः शरेष्ठः शेते भुवि निपातितः 11 यस्य रुक्ममयी माला शिरस्य एषा विराजते शवापथैर भक्ष्यमाणस्य शॊभयन्तीव मूर्धजान 12 एतेन किल पार्दस्य युथ्धम आसीत सुथारुणम लॊमहर्षणम अत्युग्रं शक्रस्य बलिना यदा 13 यॊधयित्वा महाबाहुर एष पार्दं धनंजयम संशयं गमयित्वा च कुन्तीपुत्रेण पातितः 14 यस्य नास्ति समॊ लॊके शौर्ये वीर्ये च कश चन स एष निहतः शेते भीष्मॊ भीष्मकृथ आहवे 15 पश्य शांतनवं कृष्ण शयानं सूर्यवर्चसम युगान्त इव कालेन पातितं सूर्यम अम्बरात 16 एष तप्त्वा रणे शत्रूञ शस्त्रतापेन वीर्यवान नरसूर्यॊ ऽसतम अभ्येति सूर्यॊ ऽसतम इव केशव 17 शरतल्पगतं वीरं धर्मे थेवापिना समम शयानं वीरशयने पश्य शूर निषेविते 18 कर्णिनालीकनाराचैर आस्तीर्य शयनॊत्तमम आविश्य शेते भगवान सकन्थः शरवणं यदा 19 अतूल पूर्णं गाङ्गेयस तरिभिर बाणैः समन्वितम उपधायॊपधानाग्र्यं थत्तं गाण्डीवधन्वना 20 पालयानः पितुः शास्त्रम ऊर्ध्वरेता महायशाः एष शांतनवः शेते माधवाप्रतिमॊ युधि 21 धर्मात्मा तात धर्मज्ञः पारम्पर्येण निर्णये अमर्त्य इव मर्त्यः सन्न एष पराणान अधारयत 22 नास्ति युथ्धे कृती कश चिन न विथ्वान न पराक्रमी यत्र शांतनवॊ भीष्मः शेते ऽथय निहतः परैः 23 सवयम एतेन शूरेण पृच्छ्यमानेन पाण्डवैः धर्मज्ञेनाहवे मृत्युर आख्यातः सत्यवाथिना 24 परनष्टः कुरुवंशश च पुनर येन समुथ्धृतः स गतः कुरुभिः सार्धं महाबुथ्धिः पराभवम 25 धर्मेषु कुरवः कं नु परिप्रक्ष्यन्ति माधव गते थेवव्रते सवर्गं थेवकल्पे नरर्षभे 26 अर्जुनस्य विनेतारम आचार्यं सात्यकेस तदा तं पश्य पतितं थरॊणं कुरूणां गुरु सत्तमम 27 अस्त्रं चतुर्विधं वेथ यदैव तरिथशेश्वरः भार्गवॊ वा महावीर्यस तदा थरॊणॊ ऽपि माधव 28 यस्य परसाथाथ बीभत्सुः पाण्डवः कर्म थुष्करम चकार स हतः शेते नैनम अस्त्राण्य अपालयन 29 यं पुरॊधाय कुरव आह्वयन्ति सम पाण्डवान सॊ ऽयं शस्त्रभृतां शरेष्ठॊ थरॊणः शस्त्रैः पृदक कृतः 30 यस्य निर्थहतः सेनां गतिर अग्नेर इवाभवत स भूमौ निहतः शेते शान्तार्चिर इव पावकः 31 धनुर मुष्टिर अशीर्णश च हस्तावापश च माधव थरॊणस्य निहतस्यापि थृश्यते जीवतॊ यदा 32 वेथा यस्माच च चत्वारः सर्वास्त्राणि च केशव अनपेतानि वै शूराथ यदैवाथौ परजापतेः 33 बन्थनार्हाव इमौ तस्य बन्थिभिर वन्थितौ शुभौ गॊमायवॊ विकर्षन्ति पाथौ शिष्यशतार्चितौ 34 थरॊणं थरुपथपुत्रेण निहतं मधुसूथन कृपी कृपणम अन्वास्ते थुःखॊपहत चेतना 35 तां पश्य रुथतीम आर्तां मुखकेशीम अधॊमुखीम हतं पतिम उपासन्तीं थरॊणं शस्त्रभृतां वरम 36 बाणैर भिन्नतनु तराणं धृष्टथ्युम्नेन केशव उपास्ते वै मृधे थरॊणं जटिला बरह्मचारिणी 37 परेतकृत्ये च यतते कृपी कृपणम आतुरा हतस्य समरे भर्तुः सुकुमारी यशस्विनी 38 अग्नीन आहृत्य विधिवच चितां परज्वाल्य सर्वशः थरॊणम आधाय गायन्ति तरीणि सामानि सामगाः 39 किरन्ति च चिताम एते जटिला बरह्मचारिणः धनुर्भिः शक्तिभिश चैव रदनीथैश च माधव 40 शस्त्रैश च विविधैर अन्यैर धक्ष्यन्ते भूरि तेजसम त एते थरॊणम आधाय शंसन्ति च रुथन्ति च 41 सामभिस तरिभिर अन्तःस्दैर अनुशंसन्ति चापरे अग्नाव अग्निम इवाधाय थरॊणं हुत्वा हुताशने 42 गच्छन्त्य अभिमुखा गङ्गां थरॊणशिष्या थविजातयः अपसव्यां चितिं कृत्वा पुरस्कृत्य कृपीं तथा |
1
[g] eṣa śalyo hataḥ śete sākṣān nakula mātulaḥ dharmajñena satā tāta dharmarājena saṃyuge 2 yas tvayā spardhate nityaṃ sarvatra puruṣarṣabha sa eṣa nihataḥ śete madrarājo mahārathaḥ 3 yena saṃgṛhṇatā tāta ratham ādhirather yudhi javārthaṃ pāṇḍuputrāṇāṃ tathā tejovadhaḥ kṛtaḥ 4 aho dhik paśya śalyasya pūrṇacandra sudarśanam mukhaṃ padmapalāśākṣaṃ vaḍair ādaṣṭam avraṇam 5 eṣā cāmīkarābhasya taptakāñcanasa prabhā āsyād viniḥsṛtā jihvā bhakṣyate kṛṣṇapakṣibhiḥ 6 yudhiṣṭhireṇa nihataṃ śalyaṃ samitiśobhanam rudantyaḥ paryupāsante madrarājakulastriyaḥ 7 etāḥ susūkṣma vasanā madrarājaṃ nararṣabham krośanty abhisamāsādya kṣatriyāḥ kṣatriyarṣabham 8 śalyaṃ nipatitaṃ nāryaḥ parivāryābhitaḥ sthitāḥ vāśitā gṛṣṭayaḥ paṅke parimagnam ivarṣabham 9 śalyaṃ śaraṇadaṃ śūraṃ paśyainaṃ rathasattamam śayānaṃ vīraśayane śarair viśakalīkṛtam 10 eṣa śailālayo rājā bhagadattaḥ pratāpavān gajāṅkuśa dharaḥ śreṣṭhaḥ śete bhuvi nipātitaḥ 11 yasya rukmamayī mālā śirasy eṣā virājate śvāpadair bhakṣyamāṇasya śobhayantīva mūrdhajān 12 etena kila pārthasya yuddham āsīt sudāruṇam lomaharṣaṇam atyugraṃ śakrasya balinā yathā 13 yodhayitvā mahābāhur eṣa pārthaṃ dhanaṃjayam saṃśayaṃ gamayitvā ca kuntīputreṇa pātitaḥ 14 yasya nāsti samo loke śaurye vīrye ca kaś cana sa eṣa nihataḥ śete bhīṣmo bhīṣmakṛd āhave 15 paśya śāṃtanavaṃ kṛṣṇa śayānaṃ sūryavarcasam yugānta iva kālena pātitaṃ sūryam ambarāt 16 eṣa taptvā raṇe śatrūñ śastratāpena vīryavān narasūryo 'stam abhyeti sūryo 'stam iva keśava 17 śaratalpagataṃ vīraṃ dharme devāpinā samam śayānaṃ vīraśayane paśya śūra niṣevite 18 karṇinālīkanārācair āstīrya śayanottamam āviśya śete bhagavān skandaḥ śaravaṇaṃ yathā 19 atūla pūrṇaṃ gāṅgeyas tribhir bāṇaiḥ samanvitam upadhāyopadhānāgryaṃ dattaṃ gāṇḍīvadhanvanā 20 pālayānaḥ pituḥ śāstram ūrdhvaretā mahāyaśāḥ eṣa śāṃtanavaḥ śete mādhavāpratimo yudhi 21 dharmātmā tāta dharmajñaḥ pāramparyeṇa nirṇaye amartya iva martyaḥ sann eṣa prāṇān adhārayat 22 nāsti yuddhe kṛtī kaś cin na vidvān na parākramī yatra śāṃtanavo bhīṣmaḥ śete 'dya nihataḥ paraiḥ 23 svayam etena śūreṇa pṛcchyamānena pāṇḍavaiḥ dharmajñenāhave mṛtyur ākhyātaḥ satyavādinā 24 pranaṣṭaḥ kuruvaṃśaś ca punar yena samuddhṛtaḥ sa gataḥ kurubhiḥ sārdhaṃ mahābuddhiḥ parābhavam 25 dharmeṣu kuravaḥ kaṃ nu pariprakṣyanti mādhava gate devavrate svargaṃ devakalpe nararṣabhe 26 arjunasya vinetāram ācāryaṃ sātyakes tathā taṃ paśya patitaṃ droṇaṃ kurūṇāṃ guru sattamam 27 astraṃ caturvidhaṃ veda yathaiva tridaśeśvaraḥ bhārgavo vā mahāvīryas tathā droṇo 'pi mādhava 28 yasya prasādād bībhatsuḥ pāṇḍavaḥ karma duṣkaram cakāra sa hataḥ śete nainam astrāṇy apālayan 29 yaṃ purodhāya kurava āhvayanti sma pāṇḍavān so 'yaṃ śastrabhṛtāṃ śreṣṭho droṇaḥ śastraiḥ pṛthak kṛtaḥ 30 yasya nirdahataḥ senāṃ gatir agner ivābhavat sa bhūmau nihataḥ śete śāntārcir iva pāvakaḥ 31 dhanur muṣṭir aśīrṇaś ca hastāvāpaś ca mādhava droṇasya nihatasyāpi dṛśyate jīvato yathā 32 vedā yasmāc ca catvāraḥ sarvāstrāṇi ca keśava anapetāni vai śūrād yathaivādau prajāpateḥ 33 bandanārhāv imau tasya bandibhir vanditau śubhau gomāyavo vikarṣanti pādau śiṣyaśatārcitau 34 droṇaṃ drupadaputreṇa nihataṃ madhusūdana kṛpī kṛpaṇam anvāste duḥkhopahata cetanā 35 tāṃ paśya rudatīm ārtāṃ mukhakeśīm adhomukhīm hataṃ patim upāsantīṃ droṇaṃ śastrabhṛtāṃ varam 36 bāṇair bhinnatanu trāṇaṃ dhṛṣṭadyumnena keśava upāste vai mṛdhe droṇaṃ jaṭilā brahmacāriṇī 37 pretakṛtye ca yatate kṛpī kṛpaṇam āturā hatasya samare bhartuḥ sukumārī yaśasvinī 38 agnīn āhṛtya vidhivac citāṃ prajvālya sarvaśaḥ droṇam ādhāya gāyanti trīṇi sāmāni sāmagāḥ 39 kiranti ca citām ete jaṭilā brahmacāriṇaḥ dhanurbhiḥ śaktibhiś caiva rathanīdaiś ca mādhava 40 śastraiś ca vividhair anyair dhakṣyante bhūri tejasam ta ete droṇam ādhāya śaṃsanti ca rudanti ca 41 sāmabhis tribhir antaḥsthair anuśaṃsanti cāpare agnāv agnim ivādhāya droṇaṃ hutvā hutāśane 42 gacchanty abhimukhā gaṅgāṃ droṇaśiṣyā dvijātayaḥ apasavyāṃ citiṃ kṛtvā puraskṛtya kṛpīṃ tadā |