|
1
[व] थृष्ट्वैव नरशार्थूलस ताव अग्निसमतेजसौ संजहार शरं थिव्यं तवरमाणॊ धनंजयः 2 उवाच वथतां शरेष्ठस ताव ऋषी पराञ्जलिस तथा परयुक्तम अस्त्रम अस्त्रेण शाम्यताम इति वै मया 3 संहृते परमास्त्रे ऽसमिन सर्वान अस्मान अशेषतः पापकर्मा धरुवं थरौणिः परधक्ष्यत्य अस्त्रतेजसा 4 अत्र यथ धितम अस्माकं लॊकानां चैव सर्वदा भवन्तौ थेवसंकाशौ तदा संहर्तुम अर्हतः 5 इत्य उक्त्वा संजहारास्त्रं पुनर एव धनंजयः संहारॊ थुष्करस तस्य थेवैर अपि हि संयुगे 6 विसृष्टस्य रणे तस्य परमास्त्रस्य संग्रहे न शक्तः पाण्डवाथ अन्यः साक्षाथ अपि शतक्रतुः 7 बरह्मतेजॊ भवं तथ धि विसृष्टम अकृतात्मना न शक्यम आवर्तयितुं बरह्म चारि वरताथ ऋते 8 अचीर्ण बरह्मचर्यॊ यः सृष्ट्वावर्तयते पुनः तथ अस्त्रं सानुबन्धस्य मूर्धानं तस्य कृन्तति 9 बरह्म चारी वरती चापि थुरवापम अवाप्य तत परमव्यसनार्तॊ ऽपि नार्जुनॊ ऽसत्रं वयमुञ्चत 10 सत्यव्रतधरः शूरॊ बरह्म चारी च पाण्डवः गुरुवर्ती च तेनास्त्रं संजहारार्जुनः पुनः 11 थरौणिर अप्य अद संप्रेक्ष्य ताव ऋषी पुरतः सदितौ न शशाक पुनर घॊरम अस्त्रं संहर्तुम आहवे 12 अशक्तः परतिसंहारे परमास्त्रस्य संयुगे थरौणिर थीनमना राजन थवैपायनम अभाषत 13 उक्तम अव्यसनार्तेन पराणत्राणम अभीप्सुना मयैतथ अस्त्रम उत्सृष्टं भीमसेन भयान मुने 14 अधर्मश च कृतॊ ऽनेन धार्तराष्ट्रं जिघांसता मिद्याचारेण भगवन भीमसेनेन संयुगे 15 अतः सृष्टम इथं बरह्मन मयास्त्रम अकृतात्मना तस्य भूयॊ ऽथय संहारं कर्तुं नाहम इहॊत्सहे 16 विसृष्टं हि मया थिव्यम एतथ अस्त्रं थुरासथम अपाण्डवायेति मुने वह्नि तेजॊ ऽनुमन्त्र्य वै 17 तथ इथं पाण्डवेयानाम अन्तकायाभिसंहितम अथ्य पाण्डुसुतान सर्वाञ जीविताथ भरंशयिष्यति 18 कृतं पापम इथं बरह्मन रॊषाविष्टेन चेतसा वधम आशास्य पार्दानां मयास्त्रं सृजता रणे 19 [व] अस्त्रं बरह्मशिरस तात विथ्वान पार्दॊ धनंजयः उत्सृष्टवान न रॊषेण न वधाय तवाहवे 20 अस्त्रम अस्त्रेण तु रणे तव संशमयिष्यता विसृष्टम अर्जुनेनेथं पुनश च परतिसंहृतम 21 बरह्मास्त्रम अप्य अवाप्यैतथ उपथेशात पितुस तव कषत्रधर्मान महाबाहुर नाकम्पत धनंजयः 22 एवं धृतिमतः साधॊः सर्वास्त्रविथुषः सतः सभ्रातृबन्धॊः कस्मात तवं वधम अस्य चिकीर्षसि 23 अस्त्रं बरह्मशिरॊ यत्र परमास्त्रेण वध्यते समा थवाथश पर्जन्यस तथ राष्ट्रं नाभिवर्षति 24 एतथर्दं महाबाहुः शक्तिमान अपि पाण्डवः न विहन्त्य एतथ अस्त्रं ते परजाहितचिकीर्षया 25 पाण्डवास तवं च राष्ट्रं च सथा संरक्ष्यम एव नः तस्मात संहर थिव्यं तवम अस्त्रम एतन महाभुज 26 अरॊषस तव चैवास्तु पार्दाः सन्तु निरामयाः न हय अधर्मेण राजर्षिः पाण्डवॊ जेतुम इच्छति 27 मणिं चैतं परयच्छैभ्यॊ यस ते शिरसि तिष्ठति एतथ आथाय ते पराणान परतिथास्यन्ति पाण्डवाः 28 [थरौडि] पाण्डवैर यानि रत्नानि यच चान्यत कौरवैर धनम अवाप्तानीह तेभ्यॊ ऽयं मणिर मम विशिष्यते 29 यम आबध्य भयं नास्ति शस्त्रव्याधिक्षुधाश्रयम थेवेभ्यॊ थानवेभ्यॊ वा नागेभ्यॊ वा कदं चन 30 न च रक्षॊगणभयं न तस्कर भयं तदा एवं वीर्यॊ मणिर अयं न मे तयाज्यः कदं चन 31 यत तु मे भगवान आह तन मे कार्यम अनन्तरम अयं मणिर अयं चाहम इषीका निपतिष्यति गर्भेषु पाण्डवेयानाम अमॊघं चैतथ उथ्यतम 32 [व] एवं कुरु न चान्या ते बुथ्धिः कार्या कथा चन गर्भेषु पाण्डवेयानां विसृज्यैतथ उपारम 33 [व] ततः परमम अस्त्रं तथ अश्वत्दामा भृशातुरः थवैपायन वचः शरुत्वा गर्भेषु परमुमॊच ह |
1
[v] dṛṣṭvaiva naraśārdūlas tāv agnisamatejasau saṃjahāra śaraṃ divyaṃ tvaramāṇo dhanaṃjayaḥ 2 uvāca vadatāṃ śreṣṭhas tāv ṛṣī prāñjalis tadā prayuktam astram astreṇa śāmyatām iti vai mayā 3 saṃhṛte paramāstre 'smin sarvān asmān aśeṣataḥ pāpakarmā dhruvaṃ drauṇiḥ pradhakṣyaty astratejasā 4 atra yad dhitam asmākaṃ lokānāṃ caiva sarvathā bhavantau devasaṃkāśau tathā saṃhartum arhataḥ 5 ity uktvā saṃjahārāstraṃ punar eva dhanaṃjayaḥ saṃhāro duṣkaras tasya devair api hi saṃyuge 6 visṛṣṭasya raṇe tasya paramāstrasya saṃgrahe na śaktaḥ pāṇḍavād anyaḥ sākṣād api śatakratuḥ 7 brahmatejo bhavaṃ tad dhi visṛṣṭam akṛtātmanā na śakyam āvartayituṃ brahma cāri vratād ṛte 8 acīrṇa brahmacaryo yaḥ sṛṣṭvāvartayate punaḥ tad astraṃ sānubandhasya mūrdhānaṃ tasya kṛntati 9 brahma cārī vratī cāpi duravāpam avāpya tat paramavyasanārto 'pi nārjuno 'straṃ vyamuñcata 10 satyavratadharaḥ śūro brahma cārī ca pāṇḍavaḥ guruvartī ca tenāstraṃ saṃjahārārjunaḥ punaḥ 11 drauṇir apy atha saṃprekṣya tāv ṛṣī purataḥ sthitau na śaśāka punar ghoram astraṃ saṃhartum āhave 12 aśaktaḥ pratisaṃhāre paramāstrasya saṃyuge drauṇir dīnamanā rājan dvaipāyanam abhāṣata 13 uktam avyasanārtena prāṇatrāṇam abhīpsunā mayaitad astram utsṛṣṭaṃ bhīmasena bhayān mune 14 adharmaś ca kṛto 'nena dhārtarāṣṭraṃ jighāṃsatā mithyācāreṇa bhagavan bhīmasenena saṃyuge 15 ataḥ sṛṣṭam idaṃ brahman mayāstram akṛtātmanā tasya bhūyo 'dya saṃhāraṃ kartuṃ nāham ihotsahe 16 visṛṣṭaṃ hi mayā divyam etad astraṃ durāsadam apāṇḍavāyeti mune vahni tejo 'numantrya vai 17 tad idaṃ pāṇḍaveyānām antakāyābhisaṃhitam adya pāṇḍusutān sarvāñ jīvitād bhraṃśayiṣyati 18 kṛtaṃ pāpam idaṃ brahman roṣāviṣṭena cetasā vadham āśāsya pārthānāṃ mayāstraṃ sṛjatā raṇe 19 [v] astraṃ brahmaśiras tāta vidvān pārtho dhanaṃjayaḥ utsṛṣṭavān na roṣeṇa na vadhāya tavāhave 20 astram astreṇa tu raṇe tava saṃśamayiṣyatā visṛṣṭam arjunenedaṃ punaś ca pratisaṃhṛtam 21 brahmāstram apy avāpyaitad upadeśāt pitus tava kṣatradharmān mahābāhur nākampata dhanaṃjayaḥ 22 evaṃ dhṛtimataḥ sādhoḥ sarvāstraviduṣaḥ sataḥ sabhrātṛbandhoḥ kasmāt tvaṃ vadham asya cikīrṣasi 23 astraṃ brahmaśiro yatra paramāstreṇa vadhyate samā dvādaśa parjanyas tad rāṣṭraṃ nābhivarṣati 24 etadarthaṃ mahābāhuḥ śaktimān api pāṇḍavaḥ na vihanty etad astraṃ te prajāhitacikīrṣayā 25 pāṇḍavās tvaṃ ca rāṣṭraṃ ca sadā saṃrakṣyam eva naḥ tasmāt saṃhara divyaṃ tvam astram etan mahābhuja 26 aroṣas tava caivāstu pārthāḥ santu nirāmayāḥ na hy adharmeṇa rājarṣiḥ pāṇḍavo jetum icchati 27 maṇiṃ caitaṃ prayacchaibhyo yas te śirasi tiṣṭhati etad ādāya te prāṇān pratidāsyanti pāṇḍavāḥ 28 [drauḍi] pāṇḍavair yāni ratnāni yac cānyat kauravair dhanam avāptānīha tebhyo 'yaṃ maṇir mama viśiṣyate 29 yam ābadhya bhayaṃ nāsti śastravyādhikṣudhāśrayam devebhyo dānavebhyo vā nāgebhyo vā kathaṃ cana 30 na ca rakṣogaṇabhayaṃ na taskara bhayaṃ tathā evaṃ vīryo maṇir ayaṃ na me tyājyaḥ kathaṃ cana 31 yat tu me bhagavān āha tan me kāryam anantaram ayaṃ maṇir ayaṃ cāham iṣīkā nipatiṣyati garbheṣu pāṇḍaveyānām amoghaṃ caitad udyatam 32 [v] evaṃ kuru na cānyā te buddhiḥ kāryā kadā cana garbheṣu pāṇḍaveyānāṃ visṛjyaitad upārama 33 [v] tataḥ paramam astraṃ tad aśvatthāmā bhṛśāturaḥ dvaipāyana vacaḥ śrutvā garbheṣu pramumoca ha |