|
1
संजय उवाच आत्मथॊषात तवया राजन पराप्तं वयसनम ईथृशम न हि थुर्यॊधनस तानि पश्यते भरतर्षभ यानि तवं थृष्टवान राजन धर्मसंकरकारिते 2 तव थॊषात पुरा वृत्तं थयूतम एतथ विशां पते तव थॊषेण युथ्धं च परवृत्तं सह पाण्डवैः तवम एवाथ्य फलं भुङ्क्ष्व कृत्वा किल्बिषम आत्मना 3 आत्मना हि कृतं कर्म आत्मनैवॊपभुज्यते इह वा परेत्य वा राजंस तवया पराप्तं यदातदम 4 तस्माथ राजन सदिरॊ भूत्वा पराप्येथं वयसनं महत शृणु युथ्धं यदावृत्तं शंसतॊ मम मारिष 5 भीमसेनस तु निशितैर बाणैर भित्त्वा महाचमूम आससाथ ततॊ वीरः सर्वान थुर्यॊधनानुजान 6 थुःशासनं थुर्विषहं थुःसहं थुर्मथं जयम जयत्सेनं विकर्णं च चित्रसेनं सुथर्शनम 7 चारुचित्रं सुवर्माणं थुष्कर्णं कर्णम एव च एतान अन्यांश च सुबहून समीपस्दान महारदान 8 धार्तराष्ट्रान सुसंक्रुथ्धान थृष्ट्वा भीमॊ महाबलः भीष्मेण समरे गुप्तां परविवेश महाचमूम 9 अदाह्वयन्त ते ऽनयॊन्यम अयं पराप्तॊ वृकॊथरः जीवग्राहं निगृह्णीमॊ वयम एनं नराधिपाः 10 स तैः परिवृतः पार्दॊ भरातृभिः कृतनिश्चयैः परजासंहरणे सूर्यः करूरैर इव महाग्रहैः 11 संप्राप्य मध्यं वयूहस्य न भीः पाण्डवम आविशत यदा थेवासुरे युथ्धे महेन्थ्रः पराप्य थानवान 12 ततः शतसहस्राणि रदिनां सर्वशः परभॊ छाथयानं शरैर घॊरैस तम एकम अनुवव्रिरे 13 स तेषां परवरान यॊधान हस्त्यश्वरदसाथिनः जघान समरे शूरॊ धार्तराष्ट्रान अचिन्तयन 14 तेषां वयवसितं जञात्वा भीमसेनॊ जिघृक्षताम समस्तानां वधे राजन मतिं चक्रे महामनाः 15 ततॊ रदं समुत्सृज्य गथाम आथाय पाण्डवः जघान धार्तराष्ट्राणां तं बलौघमहार्णवम 16 भीमसेने परविष्टे तु धृष्टथ्युम्नॊ ऽपि पार्षतः थरॊणम उत्सृज्य तरसा परययौ यत्र सौबलः 17 विथार्य महतीं सेनां तावकानां नरर्षभः आससाथ रदं शून्यं भीमसेनस्य संयुगे 18 थृष्ट्वा विशॊकं समरे भीमसेनस्य सारदिम धृष्टथ्युम्नॊ महाराज थुर्मना गतचेतनः 19 अपृच्छथ बाष्पसंरुथ्धॊ निस्वनां वाचम ईरयन मम पराणैः परियतमः कव भीम इति थुःखितः 20 विशॊकस तम उवाचेथं धृष्टथ्युम्नं कृताञ्जलिः संस्दाप्य माम इह बली पाण्डवेयः परतापवान 21 परविष्टॊ धार्तराष्ट्राणाम एतथ बलमहार्णवम माम उक्त्वा पुरुषव्याघ्र परीतियुक्तम इथं वचः 22 परतिपालय मां सूत नियम्याश्वान मुहूर्तकम यावथ एतान निहन्म्य आशु य इमे मथ्वधॊथ्यताः 23 ततॊ थृष्ट्वा गथाहस्तं परधावन्तं महाबलम सर्वेषाम एव सैन्यानां संधर्षः समजायत 24 तस्मिंस तु तुमुले युथ्धे वर्तमाने भयानके भित्त्वा राजन महाव्यूहं परविवेश सखा तव 25 विशॊकस्य वचः शरुत्वा धृष्टथ्युम्नॊ ऽपि पार्षतः परत्युवाच ततः सूतं रणमध्ये महाबलः 26 न हि मे विथ्यते सूत जीविते ऽथय परयॊजनम भीमसेनं रणे हित्वा सनेहम उत्सृज्य पाण्डवैः 27 यथि यामि विना भीमं किं मां कषत्रं वथिष्यति एकायनगते भीमे मयि चावस्दिते युधि 28 अस्वस्ति तस्य कुर्वन्ति थेवाः साग्निपुरॊगमाः यः सहायान परित्यज्य सवस्तिमान आव्रजेथ गृहान 29 मम भीमः सखा चैव संबन्धी च महाबलः भक्तॊ ऽसमान भक्तिमांश चाहं तम अप्य अरिनिषूथनम 30 सॊ ऽहं तत्र गमिष्यामि यत्र यातॊ वृकॊथरः निघ्नन्तं माम अरीन पश्य थानवान इव वासवम 31 एवम उक्त्वा ततॊ वीरॊ ययौ मध्येन भारतीम भीमसेनस्य मार्गेषु गथाप्रमदितैर गजैः 32 स थथर्श ततॊ भीमं थहन्तं रिपुवाहिनीम वातं वृक्षान इव बलात परभञ्जन्तं रणे नृपान 33 ते हन्यमानाः समरे रदिनः साथिनस तदा पाथाता थन्तिनश चैव चक्रुर आर्तस्वरं महत 34 हाहाकारश च संजज्ञे तव सैन्यस्य मारिष वध्यतॊ भीमसेनेन कृतिना चित्रयॊधिना 35 ततः कृतास्त्रास ते सर्वे परिवार्य वृकॊथरम अभीताः समवर्तन्त शस्त्रवृष्ट्या समन्ततः 36 अभिथ्रुतं शस्त्रभृतां वरिष्ठं; समन्ततः पाण्डवं लॊकवीरैः सैन्येन घॊरेण सुसंगतेन; थृष्ट्वा बली पार्षतॊ भीमसेनम 37 अदॊपगच्छच छरविक्षताङ्गं; पथातिनं करॊधविषं वमन्तम आश्वासयन पार्षतॊ भीमसेनं; गथाहस्तं कालम इवान्तकाले 38 निःशल्यम एनं च चकार तूर्णम; आरॊपयच चात्मरदं महात्मा भृशं परिष्वज्य च भीमसेनम; आश्वासयाम आस च शत्रुमध्ये 39 भरातॄन अदॊपेत्य तवापि पुत्रस; तस्मिन विमर्थे महति परवृत्ते अयं थुरात्मा थरुपथस्य पुत्रः; समागतॊ भीमसेनेन सार्धम तं यात सर्वे सहिता निहन्तुं; मा वॊ रिपुः परार्दयताम अनीकम 40 शरुत्वा तु वाक्यं तम अमृष्यमाणा; जयेष्ठाज्ञया चॊथिता धार्तराष्ट्राः वधाय निष्पेतुर उथायुधास ते; युगक्षये केतवॊ यथ्वथ उग्राः 41 परगृह्य चित्राणि धनूंषि वीरा; जयानेमिघॊषैः परविकम्पयन्तः शरैर अवर्षन थरुपथस्य पुत्रं; यदाम्बुथा भूधरं वारिजालैः निहत्य तांश चापि शरैः सुतीक्ष्णैर; न विव्यदे समरे चित्रयॊधी 42 समभ्युथीर्णांश च तवात्मजांस तदा; निशाम्य वीरान अभितः सदितान रणे जिघांसुर उग्रं थरुपथात्मजॊ युवा; परमॊहनास्त्रं युयुजे महारदः करुथ्धॊ भृशं तव पुत्रेषु राजन; थैत्येषु यथ्वत समरे महेन्थ्रः 43 ततॊ वयमुह्यन्त रणे नृवीराः; परमॊहनास्त्राहतबुथ्धिसत्त्वाः परथुथ्रुवुः कुरवश चैव सर्वे; सवाजिनागाः सरदाः समन्तात परीतकालान इव नष्टसंज्ञान; मॊहॊपेतांस तव पुत्रान निशम्य 44 एतस्मिन्न एव काले तु थरॊणः शस्त्रभृतां वरः थरुपथं तरिभिर आसाथ्य शरैर विव्याध थारुणैः 45 सॊ ऽतिविथ्धस तथा राजन रणे थरॊणेन पार्दिवः अपायाथ थरुपथॊ राजन पूर्ववैरम अनुस्मरन 46 जित्वा तु थरुपथं थरॊणः शङ्खं थध्मौ परतापवान तस्य शङ्खस्वनं शरुत्वा वित्रेसुः सर्वसॊमकाः 47 अद शुश्राव तेजस्वी थरॊणः शस्त्रभृतां वरः परमॊहनास्त्रेण रणे मॊहितान आत्मजांस तव 48 ततॊ थरॊणॊ राजगृथ्धी तवरितॊ ऽभिययौ रणात तत्रापश्यन महेष्वासॊ भारथ्वाजः परतापवान धृष्टथ्युम्नं च भीमं च विचरन्तौ महारणे 49 मॊहाविष्टांश च ते पुत्रान अपश्यत स महारदः ततः परज्ञास्त्रम आथाय मॊहनास्त्रं वयशातयत 50 अद परत्यागतप्राणास तव पुत्रा महारदाः पुनर युथ्धाय समरे परययुर भीमपार्षतौ 51 ततॊ युधिष्ठिरः पराह समाहूय सवसैनिकान गच्छन्तु पथवीं शक्त्या भीमपार्षतयॊर युधि 52 सौभथ्रप्रमुखा वीरा रदा थवाथश थंशिताः परवृत्तिम अधिगच्छन्तु न हि शुध्यति मे मनः 53 त एवं समनुज्ञाताः शूरा विक्रान्तयॊधिनः बाढम इत्य एवम उक्त्वा तु सर्वे पुरुषमानिनः मध्यंथिनगते सूर्ये परययुः सर्व एव हि 54 केकया थरौपथेयाश च धृष्टकेतुश च वीर्यवान अभिमन्युं पुरस्कृत्य महत्या सेनया वृताः 55 ते कृत्वा समरे वयूहं सूचीमुखम अरिंथमाः बिभिथुर धार्तराष्ट्राणां तथ रदानीकम आहवे 56 तान परयातान महेष्वासान अभिमन्युपुरॊगमान भीमसेनभयाविष्टा धृष्टथ्युम्नविमॊहिता 57 न संधारयितुं शक्ता तव सेना जनाधिप मथमूर्छान्वितात्मानं परमथेवाध्वनि सदिता 58 ते ऽभियाता महेष्वासाः सुवर्णविकृतध्वजाः परीप्सन्तॊ ऽभयधावन्त धृष्टथ्युम्नवृकॊथरौ 59 तौ च थृष्ट्वा महेष्वासान अभिमन्युपुरॊगमान बभूवतुर मुथा युक्तौ निघ्नन्तौ तव वाहिनीम 60 थृष्ट्वा च सहसायान्तं पाञ्चाल्यॊ गुरुम आत्मनः नाशंसत वधं वीरः पुत्राणां तव पार्षतः 61 ततॊ रदं समारॊप्य केकयस्य वृकॊथरम अभ्यधावत सुसंक्रुथ्धॊ थरॊणम इष्वस्त्रपारगम 62 तस्याभिपततस तूर्णं भारथ्वाजः परतापवान करुथ्धश चिच्छेथ भल्लेन धनुः शत्रुनिषूथनः 63 अन्यांश च शतशॊ बाणान परेषयाम आस पार्षते थुर्यॊधनहितार्दाय भर्तृपिण्डम अनुस्मरन 64 अदान्यथ धनुर आथाय पार्षतः परवीरहा थरॊणं विव्याध सप्तत्या रुक्मपुङ्खैः शिलाशितैः 65 तस्य थरॊणः पुनश चापं चिच्छेथामित्रकर्शनः हयांश च चतुरस तूर्णं चतुर्भिः सायकॊत्तमैः 66 वैवस्वतक्षयं घॊरं परेषयाम आस वीर्यवान सारदिं चास्य भल्लेन परेषयाम आस मृत्यवे 67 हताश्वात स रदात तूर्णम अवप्लुत्य महारदः आरुरॊह महाबाहुर अभिमन्यॊर महारदम 68 ततः सरदनागाश्वा समकम्पत वाहिनी पश्यतॊ भीमसेनस्य पार्षतस्य च पश्यतः 69 तत परभग्नं बलं थृष्ट्वा थरॊणेनामिततेजसा नाशक्नुवन वारयितुं समस्तास ते महारदाः 70 वध्यमानं तु तत सैन्यं थरॊणेन निशितैः शरैः वयभ्रमत तत्र तत्रैव कषॊभ्यमाण इवार्णवः 71 तदा थृष्ट्वा च तत सैन्यं जहृषे च बलं तव थृष्ट्वाचार्यं च संक्रुथ्धं थहन्तं रिपुवाहिनीम चुक्रुशुः सर्वतॊ यॊधाः साधु साध्व इति भारत |
1
saṃjaya uvāca ātmadoṣāt tvayā rājan prāptaṃ vyasanam īdṛśam na hi duryodhanas tāni paśyate bharatarṣabha yāni tvaṃ dṛṣṭavān rājan dharmasaṃkarakārite 2 tava doṣāt purā vṛttaṃ dyūtam etad viśāṃ pate tava doṣeṇa yuddhaṃ ca pravṛttaṃ saha pāṇḍavaiḥ tvam evādya phalaṃ bhuṅkṣva kṛtvā kilbiṣam ātmanā 3 ātmanā hi kṛtaṃ karma ātmanaivopabhujyate iha vā pretya vā rājaṃs tvayā prāptaṃ yathātatham 4 tasmād rājan sthiro bhūtvā prāpyedaṃ vyasanaṃ mahat śṛṇu yuddhaṃ yathāvṛttaṃ śaṃsato mama māriṣa 5 bhīmasenas tu niśitair bāṇair bhittvā mahācamūm āsasāda tato vīraḥ sarvān duryodhanānujān 6 duḥśāsanaṃ durviṣahaṃ duḥsahaṃ durmadaṃ jayam jayatsenaṃ vikarṇaṃ ca citrasenaṃ sudarśanam 7 cārucitraṃ suvarmāṇaṃ duṣkarṇaṃ karṇam eva ca etān anyāṃś ca subahūn samīpasthān mahārathān 8 dhārtarāṣṭrān susaṃkruddhān dṛṣṭvā bhīmo mahābalaḥ bhīṣmeṇa samare guptāṃ praviveśa mahācamūm 9 athāhvayanta te 'nyonyam ayaṃ prāpto vṛkodaraḥ jīvagrāhaṃ nigṛhṇīmo vayam enaṃ narādhipāḥ 10 sa taiḥ parivṛtaḥ pārtho bhrātṛbhiḥ kṛtaniścayaiḥ prajāsaṃharaṇe sūryaḥ krūrair iva mahāgrahaiḥ 11 saṃprāpya madhyaṃ vyūhasya na bhīḥ pāṇḍavam āviśat yathā devāsure yuddhe mahendraḥ prāpya dānavān 12 tataḥ śatasahasrāṇi rathināṃ sarvaśaḥ prabho chādayānaṃ śarair ghorais tam ekam anuvavrire 13 sa teṣāṃ pravarān yodhān hastyaśvarathasādinaḥ jaghāna samare śūro dhārtarāṣṭrān acintayan 14 teṣāṃ vyavasitaṃ jñātvā bhīmaseno jighṛkṣatām samastānāṃ vadhe rājan matiṃ cakre mahāmanāḥ 15 tato rathaṃ samutsṛjya gadām ādāya pāṇḍavaḥ jaghāna dhārtarāṣṭrāṇāṃ taṃ balaughamahārṇavam 16 bhīmasene praviṣṭe tu dhṛṣṭadyumno 'pi pārṣataḥ droṇam utsṛjya tarasā prayayau yatra saubalaḥ 17 vidārya mahatīṃ senāṃ tāvakānāṃ nararṣabhaḥ āsasāda rathaṃ śūnyaṃ bhīmasenasya saṃyuge 18 dṛṣṭvā viśokaṃ samare bhīmasenasya sārathim dhṛṣṭadyumno mahārāja durmanā gatacetanaḥ 19 apṛcchad bāṣpasaṃruddho nisvanāṃ vācam īrayan mama prāṇaiḥ priyatamaḥ kva bhīma iti duḥkhitaḥ 20 viśokas tam uvācedaṃ dhṛṣṭadyumnaṃ kṛtāñjaliḥ saṃsthāpya mām iha balī pāṇḍaveyaḥ pratāpavān 21 praviṣṭo dhārtarāṣṭrāṇām etad balamahārṇavam mām uktvā puruṣavyāghra prītiyuktam idaṃ vacaḥ 22 pratipālaya māṃ sūta niyamyāśvān muhūrtakam yāvad etān nihanmy āśu ya ime madvadhodyatāḥ 23 tato dṛṣṭvā gadāhastaṃ pradhāvantaṃ mahābalam sarveṣām eva sainyānāṃ saṃdharṣaḥ samajāyata 24 tasmiṃs tu tumule yuddhe vartamāne bhayānake bhittvā rājan mahāvyūhaṃ praviveśa sakhā tava 25 viśokasya vacaḥ śrutvā dhṛṣṭadyumno 'pi pārṣataḥ pratyuvāca tataḥ sūtaṃ raṇamadhye mahābalaḥ 26 na hi me vidyate sūta jīvite 'dya prayojanam bhīmasenaṃ raṇe hitvā sneham utsṛjya pāṇḍavaiḥ 27 yadi yāmi vinā bhīmaṃ kiṃ māṃ kṣatraṃ vadiṣyati ekāyanagate bhīme mayi cāvasthite yudhi 28 asvasti tasya kurvanti devāḥ sāgnipurogamāḥ yaḥ sahāyān parityajya svastimān āvrajed gṛhān 29 mama bhīmaḥ sakhā caiva saṃbandhī ca mahābalaḥ bhakto 'smān bhaktimāṃś cāhaṃ tam apy ariniṣūdanam 30 so 'haṃ tatra gamiṣyāmi yatra yāto vṛkodaraḥ nighnantaṃ mām arīn paśya dānavān iva vāsavam 31 evam uktvā tato vīro yayau madhyena bhāratīm bhīmasenasya mārgeṣu gadāpramathitair gajaiḥ 32 sa dadarśa tato bhīmaṃ dahantaṃ ripuvāhinīm vātaṃ vṛkṣān iva balāt prabhañjantaṃ raṇe nṛpān 33 te hanyamānāḥ samare rathinaḥ sādinas tathā pādātā dantinaś caiva cakrur ārtasvaraṃ mahat 34 hāhākāraś ca saṃjajñe tava sainyasya māriṣa vadhyato bhīmasenena kṛtinā citrayodhinā 35 tataḥ kṛtāstrās te sarve parivārya vṛkodaram abhītāḥ samavartanta śastravṛṣṭyā samantataḥ 36 abhidrutaṃ śastrabhṛtāṃ variṣṭhaṃ; samantataḥ pāṇḍavaṃ lokavīraiḥ sainyena ghoreṇa susaṃgatena; dṛṣṭvā balī pārṣato bhīmasenam 37 athopagacchac charavikṣatāṅgaṃ; padātinaṃ krodhaviṣaṃ vamantam āśvāsayan pārṣato bhīmasenaṃ; gadāhastaṃ kālam ivāntakāle 38 niḥśalyam enaṃ ca cakāra tūrṇam; āropayac cātmarathaṃ mahātmā bhṛśaṃ pariṣvajya ca bhīmasenam; āśvāsayām āsa ca śatrumadhye 39 bhrātṝn athopetya tavāpi putras; tasmin vimarde mahati pravṛtte ayaṃ durātmā drupadasya putraḥ; samāgato bhīmasenena sārdham taṃ yāta sarve sahitā nihantuṃ; mā vo ripuḥ prārthayatām anīkam 40 śrutvā tu vākyaṃ tam amṛṣyamāṇā; jyeṣṭhājñayā coditā dhārtarāṣṭrāḥ vadhāya niṣpetur udāyudhās te; yugakṣaye ketavo yadvad ugrāḥ 41 pragṛhya citrāṇi dhanūṃṣi vīrā; jyānemighoṣaiḥ pravikampayantaḥ śarair avarṣan drupadasya putraṃ; yathāmbudā bhūdharaṃ vārijālaiḥ nihatya tāṃś cāpi śaraiḥ sutīkṣṇair; na vivyathe samare citrayodhī 42 samabhyudīrṇāṃś ca tavātmajāṃs tathā; niśāmya vīrān abhitaḥ sthitān raṇe jighāṃsur ugraṃ drupadātmajo yuvā; pramohanāstraṃ yuyuje mahārathaḥ kruddho bhṛśaṃ tava putreṣu rājan; daityeṣu yadvat samare mahendraḥ 43 tato vyamuhyanta raṇe nṛvīrāḥ; pramohanāstrāhatabuddhisattvāḥ pradudruvuḥ kuravaś caiva sarve; savājināgāḥ sarathāḥ samantāt parītakālān iva naṣṭasaṃjñān; mohopetāṃs tava putrān niśamya 44 etasminn eva kāle tu droṇaḥ śastrabhṛtāṃ varaḥ drupadaṃ tribhir āsādya śarair vivyādha dāruṇaiḥ 45 so 'tividdhas tadā rājan raṇe droṇena pārthivaḥ apāyād drupado rājan pūrvavairam anusmaran 46 jitvā tu drupadaṃ droṇaḥ śaṅkhaṃ dadhmau pratāpavān tasya śaṅkhasvanaṃ śrutvā vitresuḥ sarvasomakāḥ 47 atha śuśrāva tejasvī droṇaḥ śastrabhṛtāṃ varaḥ pramohanāstreṇa raṇe mohitān ātmajāṃs tava 48 tato droṇo rājagṛddhī tvarito 'bhiyayau raṇāt tatrāpaśyan maheṣvāso bhāradvājaḥ pratāpavān dhṛṣṭadyumnaṃ ca bhīmaṃ ca vicarantau mahāraṇe 49 mohāviṣṭāṃś ca te putrān apaśyat sa mahārathaḥ tataḥ prajñāstram ādāya mohanāstraṃ vyaśātayat 50 atha pratyāgataprāṇās tava putrā mahārathāḥ punar yuddhāya samare prayayur bhīmapārṣatau 51 tato yudhiṣṭhiraḥ prāha samāhūya svasainikān gacchantu padavīṃ śaktyā bhīmapārṣatayor yudhi 52 saubhadrapramukhā vīrā rathā dvādaśa daṃśitāḥ pravṛttim adhigacchantu na hi śudhyati me manaḥ 53 ta evaṃ samanujñātāḥ śūrā vikrāntayodhinaḥ bāḍham ity evam uktvā tu sarve puruṣamāninaḥ madhyaṃdinagate sūrye prayayuḥ sarva eva hi 54 kekayā draupadeyāś ca dhṛṣṭaketuś ca vīryavān abhimanyuṃ puraskṛtya mahatyā senayā vṛtāḥ 55 te kṛtvā samare vyūhaṃ sūcīmukham ariṃdamāḥ bibhidur dhārtarāṣṭrāṇāṃ tad rathānīkam āhave 56 tān prayātān maheṣvāsān abhimanyupurogamān bhīmasenabhayāviṣṭā dhṛṣṭadyumnavimohitā 57 na saṃdhārayituṃ śaktā tava senā janādhipa madamūrchānvitātmānaṃ pramadevādhvani sthitā 58 te 'bhiyātā maheṣvāsāḥ suvarṇavikṛtadhvajāḥ parīpsanto 'bhyadhāvanta dhṛṣṭadyumnavṛkodarau 59 tau ca dṛṣṭvā maheṣvāsān abhimanyupurogamān babhūvatur mudā yuktau nighnantau tava vāhinīm 60 dṛṣṭvā ca sahasāyāntaṃ pāñcālyo gurum ātmanaḥ nāśaṃsata vadhaṃ vīraḥ putrāṇāṃ tava pārṣataḥ 61 tato rathaṃ samāropya kekayasya vṛkodaram abhyadhāvat susaṃkruddho droṇam iṣvastrapāragam 62 tasyābhipatatas tūrṇaṃ bhāradvājaḥ pratāpavān kruddhaś ciccheda bhallena dhanuḥ śatruniṣūdanaḥ 63 anyāṃś ca śataśo bāṇān preṣayām āsa pārṣate duryodhanahitārthāya bhartṛpiṇḍam anusmaran 64 athānyad dhanur ādāya pārṣataḥ paravīrahā droṇaṃ vivyādha saptatyā rukmapuṅkhaiḥ śilāśitaiḥ 65 tasya droṇaḥ punaś cāpaṃ cicchedāmitrakarśanaḥ hayāṃś ca caturas tūrṇaṃ caturbhiḥ sāyakottamaiḥ 66 vaivasvatakṣayaṃ ghoraṃ preṣayām āsa vīryavān sārathiṃ cāsya bhallena preṣayām āsa mṛtyave 67 hatāśvāt sa rathāt tūrṇam avaplutya mahārathaḥ āruroha mahābāhur abhimanyor mahāratham 68 tataḥ sarathanāgāśvā samakampata vāhinī paśyato bhīmasenasya pārṣatasya ca paśyataḥ 69 tat prabhagnaṃ balaṃ dṛṣṭvā droṇenāmitatejasā nāśaknuvan vārayituṃ samastās te mahārathāḥ 70 vadhyamānaṃ tu tat sainyaṃ droṇena niśitaiḥ śaraiḥ vyabhramat tatra tatraiva kṣobhyamāṇa ivārṇavaḥ 71 tathā dṛṣṭvā ca tat sainyaṃ jahṛṣe ca balaṃ tava dṛṣṭvācāryaṃ ca saṃkruddhaṃ dahantaṃ ripuvāhinīm cukruśuḥ sarvato yodhāḥ sādhu sādhv iti bhārata |