|
1
भीष्म उवाच एवम उक्तस तथा रामॊ जहि भीष्मम इति परभॊ उवाच रुथतीं कन्यां चॊथयन्तीं पुनः पुनः 2 काश्ये कामं न गृह्णामि शस्त्रं वै वरवर्णिनि ऋते बरह्मविथां हेतॊः किम अन्यत करवाणि ते 3 वाचा भीष्मश च शाल्वश च मम राज्ञि वशानुगौ भविष्यतॊ ऽनवथ्याङ्गि तत करिष्यामि मा शुचः 4 न तु शस्त्रं गरहीष्यामि कदं चिथ अपि भामिनि ऋते नियॊगाथ विप्राणाम एष मे समयः कृतः 5 अम्बॊवाच मम थुःखं भगवता वयपनेयं यतस ततः तत तु भीष्मप्रसूतं मे तं जहीश्वर माचिरम 6 राम उवाच काशिकन्ये पुनर बरूहि भीष्मस ते चरणाव उभौ शिरसा वन्थनार्हॊ ऽपि गरहीष्यति गिरा मम 7 अम्बॊवाच जहि भीष्मं रणे राम मम चेथ इच्छसि परियम परतिश्रुतं च यथि तत सत्यं कर्तुम इहार्हसि 8 भीष्म उवाच तयॊः संवथतॊर एवं राजन रामाम्बयॊस तथा अकृतव्रणॊ जामथग्न्यम इथं वचनम अब्रवीत 9 शरणागतां महाबाहॊ कन्यां न तयक्तुम अर्हसि जहि भीष्मं रणे राम गर्जन्तम असुरं यदा 10 यथि भीष्मस तवयाहूतॊ रणे राम महामुने निर्जितॊ ऽसमीति वा बरूयात कुर्याथ वा वचनं तव 11 कृतम अस्या भवेत कार्यं कन्याया भृगुनन्थन वाक्यं सत्यं च ते वीर भविष्यति कृतं विभॊ 12 इयं चापि परतिज्ञा ते तथा राम महामुने जित्वा वै कषत्रियान सर्वान बराह्मणेषु परतिश्रुतम 13 बराह्मणः कषत्रियॊ वैश्यः शूथ्रश चैव रणे यथि बरह्मथ्विड भविता तं वै हनिष्यामीति भार्गव 14 शरणं हि परपन्नानां भीतानां जीवितार्दिनाम न शक्ष्यामि परित्यागं कर्तुं जीवन कदं चन 15 यश च कषत्रं रणे कृत्स्नं विजेष्यति समागतम थृप्तात्मानम अहं तं च हनिष्यामीति भार्गव 16 स एवं विजयी राम भीष्मः कुरुकुलॊथ्वहः तेन युध्यस्व संग्रामे समेत्य भृगुनन्थन 17 राम उवाच समराम्य अहं पूर्वकृतां परतिज्ञाम ऋषिसत्तम तदैव च करिष्यामि यदा साम्नैव लप्स्यते 18 कार्यम एतन महथ बरह्मन काशिकन्यामनॊगतम गमिष्यामि सवयं तत्र कन्याम आथाय यत्र सः 19 यथि भीष्मॊ रणश्लाघी न करिष्यति मे वचः हनिष्याम्य एनम उथ्रिक्तम इति मे निश्चिता मतिः 20 न हि बाणा मयॊत्सृष्टाः सज्जन्तीह शरीरिणाम कायेषु विथितं तुभ्यं पुरा कषत्रिय संगरे 21 भीष्म उवाच एवम उक्त्वा ततॊ रामः सह तैर बरह्मवाथिभिः परयाणाय मतिं कृत्वा समुत्तस्दौ महामनाः 22 ततस ते ताम उषित्वा तु रजनीं तत्र तापसाः हुताग्नयॊ जप्तजप्याः परतस्दुर मज्जिघांसया 23 अभ्यगच्छत ततॊ रामः सह तैर बराह्मणर्षभैः कुरुक्षेत्रं महाराज कन्यया सह भारत 24 नयविशन्त ततः सर्वे परिगृह्य सरस्वतीम तापसास ते महात्मानॊ भृगुश्रेष्ठपुरस्कृताः |
1
bhīṣma uvāca evam uktas tadā rāmo jahi bhīṣmam iti prabho uvāca rudatīṃ kanyāṃ codayantīṃ punaḥ punaḥ 2 kāśye kāmaṃ na gṛhṇāmi śastraṃ vai varavarṇini ṛte brahmavidāṃ hetoḥ kim anyat karavāṇi te 3 vācā bhīṣmaś ca śālvaś ca mama rājñi vaśānugau bhaviṣyato 'navadyāṅgi tat kariṣyāmi mā śucaḥ 4 na tu śastraṃ grahīṣyāmi kathaṃ cid api bhāmini ṛte niyogād viprāṇām eṣa me samayaḥ kṛtaḥ 5 ambovāca mama duḥkhaṃ bhagavatā vyapaneyaṃ yatas tataḥ tat tu bhīṣmaprasūtaṃ me taṃ jahīśvara māciram 6 rāma uvāca kāśikanye punar brūhi bhīṣmas te caraṇāv ubhau śirasā vandanārho 'pi grahīṣyati girā mama 7 ambovāca jahi bhīṣmaṃ raṇe rāma mama ced icchasi priyam pratiśrutaṃ ca yadi tat satyaṃ kartum ihārhasi 8 bhīṣma uvāca tayoḥ saṃvadator evaṃ rājan rāmāmbayos tadā akṛtavraṇo jāmadagnyam idaṃ vacanam abravīt 9 śaraṇāgatāṃ mahābāho kanyāṃ na tyaktum arhasi jahi bhīṣmaṃ raṇe rāma garjantam asuraṃ yathā 10 yadi bhīṣmas tvayāhūto raṇe rāma mahāmune nirjito 'smīti vā brūyāt kuryād vā vacanaṃ tava 11 kṛtam asyā bhavet kāryaṃ kanyāyā bhṛgunandana vākyaṃ satyaṃ ca te vīra bhaviṣyati kṛtaṃ vibho 12 iyaṃ cāpi pratijñā te tadā rāma mahāmune jitvā vai kṣatriyān sarvān brāhmaṇeṣu pratiśrutam 13 brāhmaṇaḥ kṣatriyo vaiśyaḥ śūdraś caiva raṇe yadi brahmadviḍ bhavitā taṃ vai haniṣyāmīti bhārgava 14 śaraṇaṃ hi prapannānāṃ bhītānāṃ jīvitārthinām na śakṣyāmi parityāgaṃ kartuṃ jīvan kathaṃ cana 15 yaś ca kṣatraṃ raṇe kṛtsnaṃ vijeṣyati samāgatam dṛptātmānam ahaṃ taṃ ca haniṣyāmīti bhārgava 16 sa evaṃ vijayī rāma bhīṣmaḥ kurukulodvahaḥ tena yudhyasva saṃgrāme sametya bhṛgunandana 17 rāma uvāca smarāmy ahaṃ pūrvakṛtāṃ pratijñām ṛṣisattama tathaiva ca kariṣyāmi yathā sāmnaiva lapsyate 18 kāryam etan mahad brahman kāśikanyāmanogatam gamiṣyāmi svayaṃ tatra kanyām ādāya yatra saḥ 19 yadi bhīṣmo raṇaślāghī na kariṣyati me vacaḥ haniṣyāmy enam udriktam iti me niścitā matiḥ 20 na hi bāṇā mayotsṛṣṭāḥ sajjantīha śarīriṇām kāyeṣu viditaṃ tubhyaṃ purā kṣatriya saṃgare 21 bhīṣma uvāca evam uktvā tato rāmaḥ saha tair brahmavādibhiḥ prayāṇāya matiṃ kṛtvā samuttasthau mahāmanāḥ 22 tatas te tām uṣitvā tu rajanīṃ tatra tāpasāḥ hutāgnayo japtajapyāḥ pratasthur majjighāṃsayā 23 abhyagacchat tato rāmaḥ saha tair brāhmaṇarṣabhaiḥ kurukṣetraṃ mahārāja kanyayā saha bhārata 24 nyaviśanta tataḥ sarve parigṛhya sarasvatīm tāpasās te mahātmāno bhṛguśreṣṭhapuraskṛtāḥ |