|
1
[स] थुर्यॊधनस्य तथ वाक्यं निशम्य भरतर्षभः नेत्राभ्याम अतिताम्राभ्यां कैतव्यं समुथैक्षत 2 स केशवम अभिप्रेक्ष्य गुडाकेशॊ महायशाः अभ्यभाषत कैतव्यं परगृह्य विपुलं भुजम 3 सववीर्यं यः समाश्रित्य समाह्वयति वै परान अभीतः पूरयञ शक्तिं स वै पुरुष उच्यते 4 परवीर्यं समाश्रित्य यः समाह्वयते परान कषत्रबन्धुर अशक्तत्वाल लॊके स पुरुषाधमः 5 स तवं परेषां वीर्येण मन्यसे वीर्यम आत्मनः सवयं कापुरुषॊ मूढः परांश चक्षेप्तुम इच्छसि 6 यस तवं वृथ्धं सर्वराज्ञां हितबुथ्धिं जितेन्थ्रियम मरणाय महाबुथ्धिं थीक्षयित्वा विकत्दसे 7 भावस ते विथितॊ ऽसमाभिर थुर्बुथ्धे कुलपांसन न हनिष्यन्ति गङ्गेयं पाण्डवाघृणयेति च 8 यस्य वीर्यं समाश्रित्य धार्तराष्ट्र विकत्दसे हन्तास्मि परदमं भीष्मं मिषतां सर्वधन्विनाम 9 कैतव्य गत्वा भरतान समेत्य; सुयॊधनं धार्तराष्ट्रं बरवीहि तदेत्य आह अर्जुनः सव्यसाची; निशा वयपाये भविता विमर्थः 10 यथ वॊ ऽबरवीथ वाक्यम अथीनसत्त्वॊ; मध्ये कुरूणां हर्षयन सत्यसंधः अहं हन्ता पाण्डवानाम अनीकं; शाल्वेयकांश चेति ममैष भारः 11 हन्याम अहं थरॊणम ऋते हि लॊकं; न ते भयं विथ्यते पाण्डवेभ्यः ततॊ हि ते लब्धतमं च राज्यं; कषयं गताः पाण्डवाश चेति भावः 12 स थर्पपूर्णॊ न समीक्षसे तवम; अनर्दम आत्मन्य अपि वर्तमानम तस्माथ अहं ते परदमं समूहे; हन्ता समक्षं कुरुवृथ्धम एव 13 सूर्यॊथये युक्तसेनः पतीक्ष्य; धवजी रदी रक्ष च सत्यसंधम अहं हि वः पश्यतां थवीपम एनं; रदाथ भीष्मं पातयितास्मि बाणैः 14 शवॊभूते कत्दना वाक्यं विज्ञास्यति सुयॊधनः अर्थितं शरजालेन मया थृष्ट्वा पितामहम 15 यथ उक्तश च सभामध्ये पुरुषॊ हरस्वथर्शनः करुथ्धेन भीमसेनेन भराता थुःशासनस तव 16 अधर्मज्ञॊ नित्यवैरी पापबुथ्धिर नृशंसकृत सत्यां परतिज्ञां नचिराथ रक्ष्यसे तां सुयॊधन 17 अभिमानस्य थर्पस्य करॊधपारुष्ययॊस तदा नैष्ठुर्यस्यावलेपस्य आत्मसंभावनस्य च 18 नृशंसतायास तैक्ष्ण्यस्य धर्मविथ्वेषणस्य च अधर्मस्यातिवाथस्य वृथ्धातिक्रमणस्य च 19 थर्शनस्य च वक्रस्य कृत्स्नस्यापनयस्य च थरक्ष्यसि तवं फलं तीव्रम अचिरेण सुयॊधन 20 वासुथेव थवितीये हि मयि करुथ्धे नराधिप आशा ते जीविते मूढ राज्ये वा केन हेतुना 21 शान्ते भीष्मे तदा थरॊणे सूतपुत्रे च पातिते निराशॊ जीविते राज्ये पुत्रेषु च भविष्यसि 22 भरातॄणां निधनं थृष्ट्वा पुत्राणां च सुयॊधन भीमसेनेन निहतॊ थुष्कृतानि समरिष्यसि 23 न थवितीयां परतिज्ञां हि परतिज्ञास्यति केशवः सत्यं बरवीम्य अहं हय एतत सर्वं सत्यं भविष्यति 24 इत्य उक्तः कैतवॊ राजंस तथ वाक्यम उपधार्य च अनुज्ञातॊ निववृते पुनर एव यदागतम 25 उपावृत्य तु पाण्डुभ्यः कैतव्यॊ धृतराष्ट्रजम गत्वा यदॊक्तं तत सर्वम उवाच कुरुसंसथि 26 केशवार्जुनयॊर वाक्यं निशम्य भरतर्षभः थुःशासनं च कर्णं च शकुनिं चाभ्यभाषत 27 आज्ञापयत राज्ञश च बलं मित्रबलं तदा यदा परागु थयात सर्वा युक्ता तिष्ठत्य अनीकिनी 28 ततः कर्ण समाथिष्टा थूताः परत्वरिता रदैः उष्ट्रवामीभिर अप्य अन्ये सथश्वैर्श च महाजवैः 29 तूर्णं परिययुः सेनां कृत्स्नां कर्णस्य शासनात आज्ञापयन्तॊ राज्ञस तान यॊगः पराग उथयाथ इति |
1
[s] duryodhanasya tad vākyaṃ niśamya bharatarṣabhaḥ netrābhyām atitāmrābhyāṃ kaitavyaṃ samudaikṣata 2 sa keśavam abhiprekṣya guḍākeśo mahāyaśāḥ abhyabhāṣata kaitavyaṃ pragṛhya vipulaṃ bhujam 3 svavīryaṃ yaḥ samāśritya samāhvayati vai parān abhītaḥ pūrayañ śaktiṃ sa vai puruṣa ucyate 4 paravīryaṃ samāśritya yaḥ samāhvayate parān kṣatrabandhur aśaktatvāl loke sa puruṣādhamaḥ 5 sa tvaṃ pareṣāṃ vīryeṇa manyase vīryam ātmanaḥ svayaṃ kāpuruṣo mūḍhaḥ parāṃś cakṣeptum icchasi 6 yas tvaṃ vṛddhaṃ sarvarājñāṃ hitabuddhiṃ jitendriyam maraṇāya mahābuddhiṃ dīkṣayitvā vikatthase 7 bhāvas te vidito 'smābhir durbuddhe kulapāṃsana na haniṣyanti gaṅgeyaṃ pāṇḍavāghṛṇayeti ca 8 yasya vīryaṃ samāśritya dhārtarāṣṭra vikatthase hantāsmi prathamaṃ bhīṣmaṃ miṣatāṃ sarvadhanvinām 9 kaitavya gatvā bharatān sametya; suyodhanaṃ dhārtarāṣṭraṃ bravīhi tathety āha arjunaḥ savyasācī; niśā vyapāye bhavitā vimardaḥ 10 yad vo 'bravīd vākyam adīnasattvo; madhye kurūṇāṃ harṣayan satyasaṃdhaḥ ahaṃ hantā pāṇḍavānām anīkaṃ; śālveyakāṃś ceti mamaiṣa bhāraḥ 11 hanyām ahaṃ droṇam ṛte hi lokaṃ; na te bhayaṃ vidyate pāṇḍavebhyaḥ tato hi te labdhatamaṃ ca rājyaṃ; kṣayaṃ gatāḥ pāṇḍavāś ceti bhāvaḥ 12 sa darpapūrṇo na samīkṣase tvam; anartham ātmany api vartamānam tasmād ahaṃ te prathamaṃ samūhe; hantā samakṣaṃ kuruvṛddham eva 13 sūryodaye yuktasenaḥ patīkṣya; dhvajī rathī rakṣa ca satyasaṃdham ahaṃ hi vaḥ paśyatāṃ dvīpam enaṃ; rathād bhīṣmaṃ pātayitāsmi bāṇaiḥ 14 śvobhūte katthanā vākyaṃ vijñāsyati suyodhanaḥ arditaṃ śarajālena mayā dṛṣṭvā pitāmaham 15 yad uktaś ca sabhāmadhye puruṣo hrasvadarśanaḥ kruddhena bhīmasenena bhrātā duḥśāsanas tava 16 adharmajño nityavairī pāpabuddhir nṛśaṃsakṛt satyāṃ pratijñāṃ nacirād rakṣyase tāṃ suyodhana 17 abhimānasya darpasya krodhapāruṣyayos tathā naiṣṭhuryasyāvalepasya ātmasaṃbhāvanasya ca 18 nṛśaṃsatāyās taikṣṇyasya dharmavidveṣaṇasya ca adharmasyātivādasya vṛddhātikramaṇasya ca 19 darśanasya ca vakrasya kṛtsnasyāpanayasya ca drakṣyasi tvaṃ phalaṃ tīvram acireṇa suyodhana 20 vāsudeva dvitīye hi mayi kruddhe narādhipa āśā te jīvite mūḍha rājye vā kena hetunā 21 śānte bhīṣme tathā droṇe sūtaputre ca pātite nirāśo jīvite rājye putreṣu ca bhaviṣyasi 22 bhrātṝṇāṃ nidhanaṃ dṛṣṭvā putrāṇāṃ ca suyodhana bhīmasenena nihato duṣkṛtāni smariṣyasi 23 na dvitīyāṃ pratijñāṃ hi pratijñāsyati keśavaḥ satyaṃ bravīmy ahaṃ hy etat sarvaṃ satyaṃ bhaviṣyati 24 ity uktaḥ kaitavo rājaṃs tad vākyam upadhārya ca anujñāto nivavṛte punar eva yathāgatam 25 upāvṛtya tu pāṇḍubhyaḥ kaitavyo dhṛtarāṣṭrajam gatvā yathoktaṃ tat sarvam uvāca kurusaṃsadi 26 keśavārjunayor vākyaṃ niśamya bharatarṣabhaḥ duḥśāsanaṃ ca karṇaṃ ca śakuniṃ cābhyabhāṣata 27 ājñāpayata rājñaś ca balaṃ mitrabalaṃ tathā yathā prāgu dayāt sarvā yuktā tiṣṭhaty anīkinī 28 tataḥ karṇa samādiṣṭā dūtāḥ pratvaritā rathaiḥ uṣṭravāmībhir apy anye sadaśvairś ca mahājavaiḥ 29 tūrṇaṃ pariyayuḥ senāṃ kṛtsnāṃ karṇasya śāsanāt ājñāpayanto rājñas tān yogaḥ prāg udayād iti |