|
1
[वासु] एवम उक्ते तु गान्धार्या धृतराष्ट्रॊ जनेश्वरः थुर्यॊधनम उवाचेथं नृपमध्ये जनाधिप 2 थुर्यॊधन निबॊधेथं यथ वां वक्ष्यामि पुत्रक तदा तत कुरु भथ्रं ते यथ्य अस्ति पितृगौरवम 3 सॊमः परजापतिः पूर्वं कुरूणां वंशवर्धनः सॊमाथ बभूव षष्ठॊ वै ययातिर नहुषात्मजः 4 तस्य पुत्रा बभूवुश च पञ्च राजर्षिसत्तमाः तेषां यथुर महातेजा जयेष्ठः समभवत परभुः 5 पूरुर यवीयांश च ततॊ यॊ ऽसमाकं वंशवर्धनः शर्मिष्ठायाः संप्रसूतॊ थुहितुर वृषपर्वणः 6 यथुश च भरतश्रेष्ठ थेव यान्याः सुतॊ ऽभवत थौहित्रस तात शुक्रस्य काव्यस्यामित तेजसः 7 याथवानां कुलकरॊ बलवान वीर्यसंमतः अवमेने स तु कषत्रं थर्पपूर्णः सुमन्थधीः 8 न चातिष्ठत पितुः शास्त्रे बलथर्प विमॊहितः अवमेने च पितरं भरातॄंश चाप्य अपराजितः 9 पृदिव्यां चतुरन्तायां यथुर एवाभवथ बली वशे कृत्वा स नृपतीन अवसन नागसाह्वये 10 तं पिता परमक्रुथ्धॊ ययातिर नहुषात्मजः शशाप पुत्रं गान्धारे राज्या च वयपरॊपयत 11 य चैनम अन्ववर्तन्त भरातरॊ बलथर्पितम शशाप तान अपि करुथ्धॊ ययातिस तनयान अद 12 यवीयांसं ततः पूरुं पुत्रं सववशवर्तिनम राज्ये निवेशयाम आस विधेयं नृपसत्तमः 13 एवं जयेष्ठॊ ऽपय अदॊत्सिक्तॊ न राज्यम अभिजायते यवीयांसॊ ऽभिजायन्ते राज्यं वृथ्धॊपसेवया 14 तदैव सर्वधर्मज्ञः पितुर मम पितामहः परतीपः पृदिवीपालस तरिषु लॊकेषु विश्रुतः 15 तस्य पार्दिव सिंहस्य राज्यं धर्मेण शासतः तरयः परजज्ञिरे पुत्रा थेवकल्पा यशस्विनः 16 थेवापिर अभवज जयेष्ठॊ बाह्लीकस तथनन्तरम तृतीयः शंतनुस तात धृतिमान मे पितामहः 17 थेवापिस तु महातेजास तवग थॊषी राजसत्तमः धार्मिकः सत्यवाथी च पितुः शुश्रूषणे रतः 18 पौरजानपथानां च संमतः साधु सत्कृतः सर्वेषां बालवृथ्धानां थेवापिर हृथयंगमः 19 पराज्ञश च सत्यसंधश च सर्वभूतहिते रतः वर्तमानः पितुः शास्त्रे बराह्मणानां तदैव च 20 बाह्लीकस्य परियॊ भराता शंतनॊश च महात्मनः सौभ्रात्रं च परं तेषां सहितानां महात्मनाम 21 अद कालस्य पर्याये वृथ्धॊ नृपतिसत्तमः संभारान अभिषेकार्दं कारयाम आस शास्त्रतः मङ्गलानि च सर्वाणि कारयाम आस चाभिभूः 22 तं बराह्मणाश च वृथ्धाश च पौरजानपथैः सह सर्वे निवारयाम आसुर थेवापेर अभिषेचनम 23 स तच छरुत्वा तु नृपतिर अभिषेकनिवारणम अश्रुकण्ठॊ ऽभवथ राजा पर्यशॊचत चात्मजम 24 एवं वथान्यॊ धर्मज्ञः सत्यसंधश च सॊ ऽभवत परियः परजानाम अपि संस तवग थॊषेण परथूषितः 25 हीनाङ्गं पृदिवीपालं नाभिनन्थन्ति थेवताः इति कृत्वा नृपश्रेष्ठं परत्यषेधन थविजर्षभाः 26 ततः परव्यदितात्मासौ पुत्रशॊकसमन्वितः ममार तं मृतं थृट्वा थेवापिः संश्रितॊ वनम 27 बाह्लीकॊ मातुलकुले तयक्त्वा राज्यं वयवस्दितः पितृभ्रातॄन परित्यज्य पराप्तवान पुरम ऋथ्धिमत 28 बाह्लीकेन तव अनुज्ञातः शंतनुर लॊकविश्रुतः पितर्य उपरते राजन राजा राज्यम अकारयत 29 तदैवाहं मतिमता परिचिन्त्येह पाण्डुना जयेष्ठः परभ्रंशितॊ राज्याथ धीनाङ्ग इति भारत 30 पाण्डुस तु राज्यं संप्राप्तः कनीयान अपि सन नृपः विनाशे तस्य पुत्राणाम इथं राज्यम अरिंथम मय्य अभागिनि राज्याय कदं तवं राज्यम इच्छसि 31 युधिष्ठिरॊ राजपुत्रॊ महात्मा; नयायागतं राज्यम इथं च तस्य स कौरवस्यास्य जनस्य भर्ता; परशासिता चैव महानुभावः 32 स सत्यसंधः सतताप्रमत्तः; शास्त्रे सदितॊ बन्धुजनस्य साधुः परियः परजानां सुहृथ अनुकम्पी; जितेन्थ्रियः साधु जनस्य भर्ता 33 कषमा तितिक्षा थम आर्जवं च; सत्यव्रतत्वं शरुतम अप्रमाथः भूतानुकम्पा हय अनुशासनं च; युधिष्ठिरे राजगुणाः समस्ताः 34 अराज पुत्रस तवम अनार्य वृत्तॊ; लुब्धस तदा बन्धुषु पापबुथ्धिः करमागतं राज्यम इथं परेषां; हर्तुं कदं शक्ष्यसि थुर्विनीतः 35 परयच्छ राज्यार्दम अपेतमॊहः; सवाहनं तवं सपरिच्छथं च ततॊ ऽवशेषं तव जीवितस्य; सहानुजस्यैव भवेन नरेन्थ्र |
1
[vāsu] evam ukte tu gāndhāryā dhṛtarāṣṭro janeśvaraḥ duryodhanam uvācedaṃ nṛpamadhye janādhipa 2 duryodhana nibodhedaṃ yad vāṃ vakṣyāmi putraka tathā tat kuru bhadraṃ te yady asti pitṛgauravam 3 somaḥ prajāpatiḥ pūrvaṃ kurūṇāṃ vaṃśavardhanaḥ somād babhūva ṣaṣṭho vai yayātir nahuṣātmajaḥ 4 tasya putrā babhūvuś ca pañca rājarṣisattamāḥ teṣāṃ yadur mahātejā jyeṣṭhaḥ samabhavat prabhuḥ 5 pūrur yavīyāṃś ca tato yo 'smākaṃ vaṃśavardhanaḥ śarmiṣṭhāyāḥ saṃprasūto duhitur vṛṣaparvaṇaḥ 6 yaduś ca bharataśreṣṭha deva yānyāḥ suto 'bhavat dauhitras tāta śukrasya kāvyasyāmita tejasaḥ 7 yādavānāṃ kulakaro balavān vīryasaṃmataḥ avamene sa tu kṣatraṃ darpapūrṇaḥ sumandadhīḥ 8 na cātiṣṭhat pituḥ śāstre baladarpa vimohitaḥ avamene ca pitaraṃ bhrātṝṃś cāpy aparājitaḥ 9 pṛthivyāṃ caturantāyāṃ yadur evābhavad balī vaśe kṛtvā sa nṛpatīn avasan nāgasāhvaye 10 taṃ pitā paramakruddho yayātir nahuṣātmajaḥ śaśāpa putraṃ gāndhāre rājyā ca vyaparopayat 11 ya cainam anvavartanta bhrātaro baladarpitam śaśāpa tān api kruddho yayātis tanayān atha 12 yavīyāṃsaṃ tataḥ pūruṃ putraṃ svavaśavartinam rājye niveśayām āsa vidheyaṃ nṛpasattamaḥ 13 evaṃ jyeṣṭho 'py athotsikto na rājyam abhijāyate yavīyāṃso 'bhijāyante rājyaṃ vṛddhopasevayā 14 tathaiva sarvadharmajñaḥ pitur mama pitāmahaḥ pratīpaḥ pṛthivīpālas triṣu lokeṣu viśrutaḥ 15 tasya pārthiva siṃhasya rājyaṃ dharmeṇa śāsataḥ trayaḥ prajajñire putrā devakalpā yaśasvinaḥ 16 devāpir abhavaj jyeṣṭho bāhlīkas tadanantaram tṛtīyaḥ śaṃtanus tāta dhṛtimān me pitāmahaḥ 17 devāpis tu mahātejās tvag doṣī rājasattamaḥ dhārmikaḥ satyavādī ca pituḥ śuśrūṣaṇe rataḥ 18 paurajānapadānāṃ ca saṃmataḥ sādhu satkṛtaḥ sarveṣāṃ bālavṛddhānāṃ devāpir hṛdayaṃgamaḥ 19 prājñaś ca satyasaṃdhaś ca sarvabhūtahite rataḥ vartamānaḥ pituḥ śāstre brāhmaṇānāṃ tathaiva ca 20 bāhlīkasya priyo bhrātā śaṃtanoś ca mahātmanaḥ saubhrātraṃ ca paraṃ teṣāṃ sahitānāṃ mahātmanām 21 atha kālasya paryāye vṛddho nṛpatisattamaḥ saṃbhārān abhiṣekārthaṃ kārayām āsa śāstrataḥ maṅgalāni ca sarvāṇi kārayām āsa cābhibhūḥ 22 taṃ brāhmaṇāś ca vṛddhāś ca paurajānapadaiḥ saha sarve nivārayām āsur devāper abhiṣecanam 23 sa tac chrutvā tu nṛpatir abhiṣekanivāraṇam aśrukaṇṭho 'bhavad rājā paryaśocata cātmajam 24 evaṃ vadānyo dharmajñaḥ satyasaṃdhaś ca so 'bhavat priyaḥ prajānām api saṃs tvag doṣeṇa pradūṣitaḥ 25 hīnāṅgaṃ pṛthivīpālaṃ nābhinandanti devatāḥ iti kṛtvā nṛpaśreṣṭhaṃ pratyaṣedhan dvijarṣabhāḥ 26 tataḥ pravyathitātmāsau putraśokasamanvitaḥ mamāra taṃ mṛtaṃ dṛṭvā devāpiḥ saṃśrito vanam 27 bāhlīko mātulakule tyaktvā rājyaṃ vyavasthitaḥ pitṛbhrātṝn parityajya prāptavān puram ṛddhimat 28 bāhlīkena tv anujñātaḥ śaṃtanur lokaviśrutaḥ pitary uparate rājan rājā rājyam akārayat 29 tathaivāhaṃ matimatā paricintyeha pāṇḍunā jyeṣṭhaḥ prabhraṃśito rājyād dhīnāṅga iti bhārata 30 pāṇḍus tu rājyaṃ saṃprāptaḥ kanīyān api san nṛpaḥ vināśe tasya putrāṇām idaṃ rājyam ariṃdama mayy abhāgini rājyāya kathaṃ tvaṃ rājyam icchasi 31 yudhiṣṭhiro rājaputro mahātmā; nyāyāgataṃ rājyam idaṃ ca tasya sa kauravasyāsya janasya bhartā; praśāsitā caiva mahānubhāvaḥ 32 sa satyasaṃdhaḥ satatāpramattaḥ; śāstre sthito bandhujanasya sādhuḥ priyaḥ prajānāṃ suhṛda anukampī; jitendriyaḥ sādhu janasya bhartā 33 kṣamā titikṣā dama ārjavaṃ ca; satyavratatvaṃ śrutam apramādaḥ bhūtānukampā hy anuśāsanaṃ ca; yudhiṣṭhire rājaguṇāḥ samastāḥ 34 arāja putras tvam anārya vṛtto; lubdhas tathā bandhuṣu pāpabuddhiḥ kramāgataṃ rājyam idaṃ pareṣāṃ; hartuṃ kathaṃ śakṣyasi durvinītaḥ 35 prayaccha rājyārtham apetamohaḥ; savāhanaṃ tvaṃ saparicchadaṃ ca tato 'vaśeṣaṃ tava jīvitasya; sahānujasyaiva bhaven narendra |