|
1
[व] शरुत्वा थुर्यॊधनॊ वाक्यम अप्रियं कुरुसंसथि परत्युवाच महाबाहुं वासुथेवं यशस्विनम 2 परसमीक्ष्य भवान एतथ वक्तुम अर्हति केशव माम एव हि विशेषेण विभाष्य परिगर्हसे 3 भक्तिवाथेन पार्दानाम अकस्मान मधुसूथन भवान गर्हयते नित्यं किं समीक्ष्य बलाबलम 4 भवान कषत्ता च राजा च आचार्यॊ वा पितामहः माम एव परिगर्हन्ते नान्यं कं चन पार्दिवम 5 न चाहं लक्षये कं चिथ वयभिचारम इहात्मनः अद सर्वे भवन्तॊ मां विथ्विषन्ति सराजकाः 6 न चाहं कं चिथ अत्यर्दम अपराधम अरिंथम विचिन्तयन परपश्यामि सुसूक्ष्मम अपि केशव 7 परियाभ्युपगते थयूते पाण्डवा मधुसूथन जिताः शकुनिना राज्यं तत्र किं मम थुष्कृतम 8 यत पुनर थरविणं किं चित तत्राजीयन्त पाण्डवाः तेभ्य एवाभ्यनुज्ञातं तत तथा मधुसूथन 9 अपराधॊ न चास्माकं यत ते हय अक्षपराजिताः अजेया जयतां शरेष्ठ पार्दाः परव्राजिता वनम 10 केन चाप्य अपवाथेन विरुध्यन्ते ऽरिभिः सह अशक्ताः पाण्डवाः कृष्ण परहृष्टाः परत्यमित्रवत 11 किम अस्माभिः कृतं तेषां कस्मिन वा पुनर आगसि धार्तराष्ट्राञ जिघांसन्ति पाण्डवाः सृञ्जयैः सह 12 न चापि वयम उग्रेण कर्मणा वचनेन वा वित्रस्ताः परणमामेह भयाथ अपि शतक्रतॊः 13 न च तं कृष्ण पश्यामि कषत्रधर्मम अनुष्ठितम उत्सहेत युधा जेतुं यॊ नः शत्रुनिबर्हण 14 न हि भीष्म कृप थरॊणाः सगणा मधुसूथन थेवैर अपि युधा जेतुं शक्याः किम उत पाण्डवैः 15 सवधर्मम अनुतिष्ठन्तॊ यथि माधव संयुगे शस्त्रेण निधनं काले पराप्स्यामः सवर्गम एव तत 16 मुख्यश चैवैष नॊ धर्मः कषत्रियाणां जनार्थन यच छयीमहि संग्रामे शरतल्पगता वयम 17 ते वयं वीरशयनं पराप्स्यामॊ यथि संयुगे अप्रणम्यैव शत्रूणां न नस तप्स्यति माधव 18 कश च जातु कुले जातः कषत्रधर्मेण वर्तयन भयाथ वृत्तिं समीक्ष्यैवं परणमेथ इह कस्य चित 19 उथ्यच्छेथ एव न नमेथ उथ्यमॊ हय एव पौरुषम अप्य अपर्वणि भज्येत न नमेथ इह कस्य चित 20 इति मातङ्गवचनं परीप्सन्ति हितेप्सवः धर्माय चैव परणमेथ बराह्मणेभ्यश च मथ्विधः 21 अचिन्तयन कं चिथ अन्यं यावज जीवं तदाचरेत एष धर्मः कषत्रियाणां मतम एतच च मे सथा 22 राज्यांशश चाभ्यनुज्ञातॊ यॊ मे पित्रा पुराभवत न स लभ्यः पुनर्जातु मयि जीवति केशव 23 यावच च राजा धरियते धृतराष्ट्रॊ जनार्थन नयस्तशस्त्रा वयं ते वाप्य उपजीवाम माधव 24 यथ्य अथेयं पुरा थत्तं राज्यं परवतॊ मम अज्ञानाथ वा भयाथ वापि मयि बाले जनार्थन 25 न तथ अथ्य पुनर लभ्यं पाण्डवै वृष्णिनन्थन धरियमाणे महाबाहॊ मयि संप्रति केशव 26 यावथ धि सूच्यास तीक्ष्णाया विध्येथ अग्रेण माधव तावथ अप्य अपरित्याज्यं भूमेर नः पाण्डवान परति |
1
[v] śrutvā duryodhano vākyam apriyaṃ kurusaṃsadi pratyuvāca mahābāhuṃ vāsudevaṃ yaśasvinam 2 prasamīkṣya bhavān etad vaktum arhati keśava mām eva hi viśeṣeṇa vibhāṣya parigarhase 3 bhaktivādena pārthānām akasmān madhusūdana bhavān garhayate nityaṃ kiṃ samīkṣya balābalam 4 bhavān kṣattā ca rājā ca ācāryo vā pitāmahaḥ mām eva parigarhante nānyaṃ kaṃ cana pārthivam 5 na cāhaṃ lakṣaye kaṃ cid vyabhicāram ihātmanaḥ atha sarve bhavanto māṃ vidviṣanti sarājakāḥ 6 na cāhaṃ kaṃ cid atyartham aparādham ariṃdama vicintayan prapaśyāmi susūkṣmam api keśava 7 priyābhyupagate dyūte pāṇḍavā madhusūdana jitāḥ śakuninā rājyaṃ tatra kiṃ mama duṣkṛtam 8 yat punar draviṇaṃ kiṃ cit tatrājīyanta pāṇḍavāḥ tebhya evābhyanujñātaṃ tat tadā madhusūdana 9 aparādho na cāsmākaṃ yat te hy akṣaparājitāḥ ajeyā jayatāṃ śreṣṭha pārthāḥ pravrājitā vanam 10 kena cāpy apavādena virudhyante 'ribhiḥ saha aśaktāḥ pāṇḍavāḥ kṛṣṇa prahṛṣṭāḥ pratyamitravat 11 kim asmābhiḥ kṛtaṃ teṣāṃ kasmin vā punar āgasi dhārtarāṣṭrāñ jighāṃsanti pāṇḍavāḥ sṛñjayaiḥ saha 12 na cāpi vayam ugreṇa karmaṇā vacanena vā vitrastāḥ praṇamāmeha bhayād api śatakratoḥ 13 na ca taṃ kṛṣṇa paśyāmi kṣatradharmam anuṣṭhitam utsaheta yudhā jetuṃ yo naḥ śatrunibarhaṇa 14 na hi bhīṣma kṛpa droṇāḥ sagaṇā madhusūdana devair api yudhā jetuṃ śakyāḥ kim uta pāṇḍavaiḥ 15 svadharmam anutiṣṭhanto yadi mādhava saṃyuge śastreṇa nidhanaṃ kāle prāpsyāmaḥ svargam eva tat 16 mukhyaś caivaiṣa no dharmaḥ kṣatriyāṇāṃ janārdana yac chayīmahi saṃgrāme śaratalpagatā vayam 17 te vayaṃ vīraśayanaṃ prāpsyāmo yadi saṃyuge apraṇamyaiva śatrūṇāṃ na nas tapsyati mādhava 18 kaś ca jātu kule jātaḥ kṣatradharmeṇa vartayan bhayād vṛttiṃ samīkṣyaivaṃ praṇamed iha kasya cit 19 udyacched eva na named udyamo hy eva pauruṣam apy aparvaṇi bhajyeta na named iha kasya cit 20 iti mātaṅgavacanaṃ parīpsanti hitepsavaḥ dharmāya caiva praṇamed brāhmaṇebhyaś ca madvidhaḥ 21 acintayan kaṃ cid anyaṃ yāvaj jīvaṃ tathācaret eṣa dharmaḥ kṣatriyāṇāṃ matam etac ca me sadā 22 rājyāṃśaś cābhyanujñāto yo me pitrā purābhavat na sa labhyaḥ punarjātu mayi jīvati keśava 23 yāvac ca rājā dhriyate dhṛtarāṣṭro janārdana nyastaśastrā vayaṃ te vāpy upajīvāma mādhava 24 yady adeyaṃ purā dattaṃ rājyaṃ paravato mama ajñānād vā bhayād vāpi mayi bāle janārdana 25 na tad adya punar labhyaṃ pāṇḍavai vṛṣṇinandana dhriyamāṇe mahābāho mayi saṃprati keśava 26 yāvad dhi sūcyās tīkṣṇāyā vidhyed agreṇa mādhava tāvad apy aparityājyaṃ bhūmer naḥ pāṇḍavān prati |