|
1
[भ] यदा बरूयान महाप्राज्ञॊ यदा बरूयाथ विचक्षणः यदा वाच्यस तवथ्विधेन सुहृथा मथ्विधः सुहृत 2 धर्मार्दयुक्तं तद्यं च यदा तवय्य उपपथ्यते तदा वचनम उक्तॊ ऽसमि तवयैतत पितृमातृवत 3 सत्यं पराप्तं च युक्तं चाप्य एवम एव यदात्द माम शृणुष्वागमने हेतुं विथुरावहितॊ भव 4 थौरात्म्यं धार्तराष्ट्रस्य कषत्रियाणां च वैरिताम सर्वम एतथ अहं जानन कषत्तः पराप्तॊ ऽथय कौरवान 5 पर्यस्तां पृदिवीं सर्वां साश्वां सरद कुञ्जराम यॊ मॊचयेन मृत्युपाशात पराप्नुयाथ धर्मम उत्तमम 6 धर्मकार्यं यतञ शक्त्या न चेच छक्नॊति मानवः पराप्तॊ भवति तत पुण्यम अत्र मे नास्ति संशयः 7 मनसा चिन्तयन पापं कर्मणा नाभिरॊचयन न पराप्नॊति फलं तस्य एवं धर्मविथॊ विथुः 8 सॊ ऽहं यतिष्ये परशमं कषत्तः कर्तुम अमायया कुरूणां सृञ्जयानां च संग्रामे विनशिष्यताम 9 सेयम आपन महाघॊरा कुरुष्व एव समुत्दिता कर्ण थुर्यॊधन कृता सर्वे हय एते तथ अन्वयाः 10 वयसनैः कलिश्यमानं हि यॊ मित्रं नाभिपथ्यते अनुनीय यदाशक्ति तं नृशंसं विथुर बुधाः 11 आ केशग्रहणान मित्रम अकार्यात संनिवर्तयन अवाच्यः कस्य चिथ भवति कृतयत्नॊ यदाबलम 12 तत समर्दं शुभं वाक्यं धर्मार्दसहितं हितम धार्तराष्ट्रः सहामात्यॊ गरहीतुं विथुरार्हति 13 हितं हि धार्तराष्ट्राणां पाण्डवानां तदैव च पृदिव्यां कषत्रियाणां च यतिष्ये ऽहम अमायया 14 हिते परयतमानं मां शङ्केथ थुर्यॊधनॊ यथि हृथयस्य च मे परीतिर आनृण्यं च भविष्यति 15 जञातीनां हि मिदॊ भेथे यन मित्रं नाभिपथ्यते सर्वयत्नेन मध्यस्दं न तन मित्रं विथुर बुधाः 16 न मां बरूयुर अधर्मज्ञा मूढा असुहृथस तदा शक्तॊ नावारयत कृष्णः संरब्धान कुरुपाण्डवान 17 उभयॊः साधयन्न अर्दम अहम आगत इत्य उत तत्र यत्नम अहं कृत्वा गच्छेयं नृष्व अवाच्यताम 18 मम धर्मार्दयुक्तं हि शरुत्वा वाक्यम अनामयम न चेथ आथास्यते बालॊ थिष्टस्य वशम एष्यति 19 अहापयन पाण्डवार्दं यदावच; छमं कुरूणां यथि चाचरेयम पुण्यं च मे सयाच चरितं महार्दं; मुच्येरंश च कुरवॊ मृत्युपाशात 20 अपि वाचं भाषमाणस्य काव्यां; धर्मारामाम अर्दवतीम अहिंस्राम अवेक्षेरन धार्तराष्ट्राः समर्दां; मां च पराप्तं कुरवः पूजयेयुः 21 न चापि मम पर्याप्ताः सहिताः सर्वपार्दिवाः करुथ्धस्य परमुखे सदातुं सिंहस्येवेतरे मृगाः 22 [व] इत्य एवम उक्त्वा वचनं वृष्णीनाम ऋषभस तथा शयने सुखसंस्पर्शे शिश्ये यथुसुखावहः |
1
[bha] yathā brūyān mahāprājño yathā brūyād vicakṣaṇaḥ yathā vācyas tvadvidhena suhṛdā madvidhaḥ suhṛt 2 dharmārthayuktaṃ tathyaṃ ca yathā tvayy upapadyate tathā vacanam ukto 'smi tvayaitat pitṛmātṛvat 3 satyaṃ prāptaṃ ca yuktaṃ cāpy evam eva yathāttha mām śṛṇuṣvāgamane hetuṃ vidurāvahito bhava 4 daurātmyaṃ dhārtarāṣṭrasya kṣatriyāṇāṃ ca vairitām sarvam etad ahaṃ jānan kṣattaḥ prāpto 'dya kauravān 5 paryastāṃ pṛthivīṃ sarvāṃ sāśvāṃ saratha kuñjarām yo mocayen mṛtyupāśāt prāpnuyād dharmam uttamam 6 dharmakāryaṃ yatañ śaktyā na cec chaknoti mānavaḥ prāpto bhavati tat puṇyam atra me nāsti saṃśayaḥ 7 manasā cintayan pāpaṃ karmaṇā nābhirocayan na prāpnoti phalaṃ tasya evaṃ dharmavido viduḥ 8 so 'haṃ yatiṣye praśamaṃ kṣattaḥ kartum amāyayā kurūṇāṃ sṛñjayānāṃ ca saṃgrāme vinaśiṣyatām 9 seyam āpan mahāghorā kuruṣv eva samutthitā karṇa duryodhana kṛtā sarve hy ete tad anvayāḥ 10 vyasanaiḥ kliśyamānaṃ hi yo mitraṃ nābhipadyate anunīya yathāśakti taṃ nṛśaṃsaṃ vidur budhāḥ 11 ā keśagrahaṇān mitram akāryāt saṃnivartayan avācyaḥ kasya cid bhavati kṛtayatno yathābalam 12 tat samarthaṃ śubhaṃ vākyaṃ dharmārthasahitaṃ hitam dhārtarāṣṭraḥ sahāmātyo grahītuṃ vidurārhati 13 hitaṃ hi dhārtarāṣṭrāṇāṃ pāṇḍavānāṃ tathaiva ca pṛthivyāṃ kṣatriyāṇāṃ ca yatiṣye 'ham amāyayā 14 hite prayatamānaṃ māṃ śaṅked duryodhano yadi hṛdayasya ca me prītir ānṛṇyaṃ ca bhaviṣyati 15 jñātīnāṃ hi mitho bhede yan mitraṃ nābhipadyate sarvayatnena madhyasthaṃ na tan mitraṃ vidur budhāḥ 16 na māṃ brūyur adharmajñā mūḍhā asuhṛdas tathā śakto nāvārayat kṛṣṇaḥ saṃrabdhān kurupāṇḍavān 17 ubhayoḥ sādhayann artham aham āgata ity uta tatra yatnam ahaṃ kṛtvā gaccheyaṃ nṛṣv avācyatām 18 mama dharmārthayuktaṃ hi śrutvā vākyam anāmayam na ced ādāsyate bālo diṣṭasya vaśam eṣyati 19 ahāpayan pāṇḍavārthaṃ yathāvac; chamaṃ kurūṇāṃ yadi cācareyam puṇyaṃ ca me syāc caritaṃ mahārthaṃ; mucyeraṃś ca kuravo mṛtyupāśāt 20 api vācaṃ bhāṣamāṇasya kāvyāṃ; dharmārāmām arthavatīm ahiṃsrām avekṣeran dhārtarāṣṭrāḥ samarthāṃ; māṃ ca prāptaṃ kuravaḥ pūjayeyuḥ 21 na cāpi mama paryāptāḥ sahitāḥ sarvapārthivāḥ kruddhasya pramukhe sthātuṃ siṃhasyevetare mṛgāḥ 22 [v] ity evam uktvā vacanaṃ vṛṣṇīnām ṛṣabhas tadā śayane sukhasaṃsparśe śiśye yadusukhāvahaḥ |