|
1
[व] अविनाशं संजय पाण्डवानाम; इच्छाम्य अहं भूतिम एषां परियं च तदा राज्ञॊ धृतराष्ट्रस्य सूत; सथाशंसे बहुपुत्रस्य वृथ्धिम 2 कामॊ हि मे संजय नित्यम एव; नान्यथ बरूयां तान परति शाम्यतेति राज्ञश च हि परियम एतच छृणॊमि; मन्ये चैतत पाण्डवानां समर्दम 3 सुथुष्करश चात्र शमॊ हि नूनं; परथर्शितः संजय पाण्डवेन यस्मिन गृथ्धॊ धृतराष्ट्रः सपुत्रः; कस्माथ एषां कलहॊ नात्र मूर्च्छेत 4 तत्त्वं धर्मं विचरन संजयेह; मत्तश च जानासि युधिष्ठिराच च अदॊ कस्मात संजय पाण्डवस्य; उत्साहिनः पूरयतः सवकर्म यदाख्यातम आवसतः कुटुम्बं; पुराकल्पात साधु विलॊपम आत्द 5 अस्मिन विधौ वर्तमाने यदावथ; उच्चावचा मतयॊ बराह्मणानाम कर्मणाहुः सिथ्थिम एके परत्र; हित्वा कर्म विथ्यया सिथ्धिम एके नाभुञ्जानॊ भक्ष्यभॊज्यस्य तृप्येथ; विथ्वान अपीह विथितं बराह्मणानाम 6 या वै विथ्याः साधयन्तीह कर्म; तासां फलं विथ्यते नेतरासाम तत्रेह वै थृष्टफलं तु कर्म; पीत्वॊथकं शाम्यति तृष्णयार्तः 7 सॊ ऽयं विधिर विहितः कर्मणैव; तथ वर्तते संजय तत्र कर्म तत्र यॊ ऽनयत कर्मणः साधु मन्येन; मॊघं तस्य लपितं थुर्बलस्य 8 कर्मणामी भान्ति थेवाः परत्र; कर्मणैवेह पलवते मातरिश्वा अहॊरात्रे विथधत कर्मणैव; अतन्थ्रितॊ नित्यम उथेति सूर्यः 9 मासार्ध माथान अद नक्षत्रयॊगान; अतन्थ्रितश चन्थ्रमा अभ्युपैति अतन्थ्रितॊ थहते जातवेथाः; समिध्यमानः कर्म कुर्वन परजाभ्यः 10 अतन्थ्रिता भारम इमं महान्तं; बिभर्ति थेवी पृदिवी बलेन अतन्थ्रिताः शीघ्रम अपॊ वहन्ति; संतर्पयन्त्यः सर्वभूतानि नथ्यः 11 अतन्थ्रितॊ वर्षति भूरि तेजाः; संनाथयन्न अन्तरिक्षं थिवं च अतन्थ्रितॊ बरह्मचर्यं चचार; शरेष्ठत्वम इच्छन बलभिथ थेवतानाम 12 हित्वा सुखं मनसश च परियाणि; तेन शक्रः कर्मणा शरैष्ठ्यम आप सत्यं धर्मपालयन्न अप्रमत्तॊ; थमं तितिक्षां समतां परियं च एतानि सर्वाण्य उपसेवमानॊ; थेवराज्यं मघवान पराप मुख्यम 13 बृहस्पतिर बरह्मचर्यं चचार; समाहितः संशितात्मा यदावत हित्वा सुखं परतिरुध्येन्थ्रियाणि; तेन थेवानाम अगमथ गौरवं सः 14 नक्षत्राणि कर्मणामुत्र भान्ति; रुथ्राथित्या वसवॊ ऽदापि विश्वे यमॊ राजा वैश्रवणः कुबेरॊ; गन्धर्वयक्षाप्सरसश च शुभ्राः बरह्मचर्यं वेथविथ याः करियाश च; निषेवमाणा मुनयॊ ऽमुत्र भान्ति 15 जानन्न इमं सर्वलॊकस्य धर्मं; बराह्मणानां कषत्रियाणां विशां च स कस्मात तवं जानतां जञानवान सन; वयायच्छसे संजय कौरवार्दे 16 आम्नायेषु नित्यसंयॊगम अस्य; तदाश्वमेधे राजसूये च विथ्धि संपूज्यते धनुषा वर्मणा च; हस्तत्राणै रदशस्त्रैश च भूयः 17 ते चेथ इमे कौरवाणाम उपायम; अधिगच्छेयुर अवधेनैव पार्दाः धर्मत्राणं पुण्यम एषां कृतं सयाथ; आर्ये वृत्रे भीमसेनं निगृह्य 18 ते चेत पित्र्ये कर्मणि वर्तमाना; आपथ्येरन थिष्ट वशेन मृत्युम यदाशक्त्या पूरयन्तः सवकर्म; तथ अप्य एषां निधनं सयात परशस्तम 19 उताहॊ तवं मन्यसे सर्वम एव; राज्ञां युथ्धे वर्तते धर्मतन्त्रम अयुथ्धे वा वर्तते धर्मतन्त्रं; तदैव ते वाचम इमां शृणॊमि 20 चातुर्वर्ण्यस्य परदमं विभागम; अवेक्ष्य तवं संजय सवं च कर्म निशम्यादॊ पाण्डवानां सवकर्म; परशंस वा निन्थ वा या मतिस ते 21 अधीयीत बराह्मणॊ ऽदॊ यजेत; थथ्याथ इयात तीर्दमुख्यानि चैव अध्यापयेथ याजयेच चापि याज्यान; परतिग्रहान वा विथितान परतीच्छेत 22 तदा राजन्यॊ रक्षणं वै परजानां; कृत्वा धर्मेणाप्रमत्तॊ ऽद थत्त्वा यज्ञैर इष्ट्वा सर्ववेथान अधीत्य; थारान कृत्वा पुण्यकृथ आवसेथ गृहान 23 वैश्यॊ ऽधीत्य कृषिगॊरक्ष पुण्यैर; वित्तं चिन्वन पालयन्न अप्रमत्तः परियं कुर्वन बराह्मणक्षत्रियाणां; धर्मशीलः पुण्यकृथ आवसेथ गृहान 24 परिचर्या वन्थनं बराह्मणानां; नाधीयीत परतिषिथ्धॊ ऽसय यज्ञः नित्यॊत्दितॊ भूतये ऽतन्थ्रितः सयाथ; एष समृतः शूथ्र धर्मः पुराणः 25 एतान राजा पालयन्न अप्रमत्तॊ; नियॊजयन सर्ववर्णान सवधर्मे अकामात्मा समवृत्तिः परजासु; नाधार्मिकान अनुरुध्येत कामान 26 शरेयांस तस्माथ यथि विथ्येत कश चिथ; अभिज्ञातः सर्वधर्मॊपपन्नः स तं थुष्टम अनुशिष्यात परजानन; न चेथ गृध्येथ इति तस्मिन न साधु 27 यथा गृध्येत परभूमिं नृशंसॊ; विधिप्रकॊपाथ बलम आथथानः अतॊ राज्ञां भविता युथ्धम एतत; तत्र जातं वर्म शस्त्रं धनुश च इन्थ्रेणेथं थस्युवधाय कर्म; उत्पाथितं वर्म शस्त्रं धनुश च 28 सतेनॊ हरेथ यत्र धनं हय अथृष्टः; परसह्य वा यत्र हरेत थृष्टः उभौ गर्ह्यौ भवतः संजयैतौ; किं वै पृदक तवं धृतराष्ट्रस्य पुत्रे यॊ ऽयं लॊभान मन्यते धर्मम एतं; यम इच्छते मनुवशानुगामी 29 भागः पुनः पाण्डवानां निविष्टस; तं नॊ ऽकस्माथ आथथीरन परे वै अस्मिन पथे युथ्यतां नॊ वधॊ ऽपि; शलघ्यः पित्र्यः परराज्याथ विशिष्टः एतान धर्मान कौरवाणां पुराणान; आचक्षीदाः संजय राज्यमध्ये 30 ये ते मन्था मृत्युवशाभिपन्नाः; समानीता धार्तराष्ट्रेण मूढाः इथं पुनः कर्म पापीय एव; सभामध्ये पश्य वृत्तं कुरूणाम 31 परियां भार्यां थरौपथीं पाण्डवानां; यशस्विनीं शीलवृत्तॊपपन्नाम यथ उपेक्षन्त कुरवॊ भीष्म मुख्याः; कामानुगेनॊपरुथ्धां रुथन्तीम 32 तं चेत तथा ते स कुमार वृथ्धा; अवारयिष्यन कुरवः समेताः मम परियं धृतराष्ट्रॊ ऽकरिष्यत; पुत्राणां च कृतम अस्याभविष्यत 33 थुःशासनः परातिलॊम्यान निनाय; सभामध्ये शवशुराणां च कृष्णाम सा तत्र नीता करुणान्य अवॊचन; नान्यं कषत्तुर नादम अथृष्टकं चित 34 कार्पण्याथ एव सहितास तत्र राज्ञॊ; नाशक्नुवन परतिवक्तुं सभायाम एकः कषत्ता धर्म्यम अर्दं बरुवाणॊ; धर्मं बुथ्ध्वा परत्युवाचाल्प बुथ्धिम 35 अनुक्त्वा तवं धर्मम एवं सभायाम; अदेच्छसे पाण्डवस्यॊपथेष्टुम कृष्णा तव एतत कर्म चकार शुथ्धं; सुथुष्करं तथ धि सभां समेत्य येन कृच्छ्रात पाण्डवान उज्जहार; तदात्मानं नौर इव सागरौघात 36 यत्राब्रवीत सूतपुत्रः सभायां; कृष्णां सदितां शवशुराणां समीपे न ते गतिर विथ्यते याज्ञसेनि; परपथ्येथानीं धार्तराष्ट्रस्य वेश्म पराजितास ते पतयॊ न सन्ति; पतिं चान्यं भामिनि तवं वृणीष्व 37 यॊ बीभत्सॊर हृथये परौढ आसीथ; अस्दि परच्छिन मर्मघाती सुघॊरः कर्णाच्छरॊ वान्मयस तिग्मतेजाः; परतिष्ठितॊ हृथये फल्गुनस्य 38 कृष्णाजिनानि परिधित समानान; थुःशासनः कटुकान्य अभ्यभाषत एते सर्वे षण्ढतिला विनष्टाः; कषयं गता नरकं थीर्घकालम 39 गान्धारराजः शकुनिर निकृत्या; यथ अब्रवीथ थयूतकाले स पार्दान पराजितॊ नकुलः किं तवास्ति; कृष्णया तवं थीव्य वै याज्ञसेन्या 40 जानासि तवं संजय सर्वम एतथ; थयूते ऽवाच्यं वाक्यम एवं यदॊक्तम सवयं तव अहं परार्दये तत्र गन्तुं; समाधातुं कार्यम एतथ विपन्नम 41 अहापयित्वा यथि पाण्डवार्दं; शमं कुरूणाम अद चेच चरेयम पुण्यं च मे सयाच चरितं महॊथयं; मुच्येरंश च कुरवॊ मृत्युपाशात 42 अपि वाचं भाषमाणस्य काव्यां; धर्मारामाम अर्दवतीम अहिंस्राम अवेक्षेरन धार्तराष्ट्राः समक्षं; मां च पराप्तं कुरवः पूजयेयुः 43 अतॊ ऽनयदा रदिना फल्गुनेन; भीमेन चैवाहव थंशितेन परासिक्तान धार्तराष्ट्रांस तु विथ्धि; परथह्यमानान कर्मणा सवेन मन्थान 44 पराजितान पाण्डवेयांस तु वाचॊ; रौथ्ररूपा भाषते धार्तराष्ट्रः गथाहस्तॊ भीमसेनॊ ऽपरमत्तॊ; थुर्यॊधनं समारयित्वा हि काले 45 सुयॊधनॊ मन्युमयॊ महाथ्रुमः; सकन्धः कर्णः शकुनिस तस्य शाखाः थुःशासनः पुष्पफले समृथ्धे; मूलं राजा धृतराष्ट्रॊ ऽमनीषी 46 युधिष्ठिरॊ धर्ममयॊ महाथ्रुमः; सकन्धॊ ऽरजुनॊ भीमसेनॊ ऽसय शाखाः माथ्रीपुत्रौ पुष्पफले समृथ्धे; मूलं तव अहं बरह्म च बराह्मणाश च 47 वनं राजा धृतराष्ट्रः सपुत्रॊ; वयाघ्रा वने संजय पाण्डवेयाः मा वनं छिन्धि स वयाघ्रं मा वयाघ्रान नीनशॊ वनात 48 निर्वनॊ वध्यते वयाघ्रॊ निर्व्याघ्रं छिथ्यते वनम तस्माथ वयाघ्रॊ वनं रक्षेथ वनं वयाघ्रं च पालयेत 49 लता धर्मा धार्तराष्ट्राः शालाः संजय पाण्डवाः न लता वर्धते जातु अनाश्रित्य महाथ्रुमम 50 सदिताः शुश्रूषितुं पार्दाः सदिता यॊथ्धुम अरिंथमाः यत्कृत्यं धृतराष्ट्रस्य तत करॊतु नराधिपः 51 सदिताः शमे महात्मानः पाण्डवा धर्मचारिणः यॊधाः समृथ्धास तथ विथ्वन नाचक्षीदा यदातदम |
1
[v] avināśaṃ saṃjaya pāṇḍavānām; icchāmy ahaṃ bhūtim eṣāṃ priyaṃ ca tathā rājño dhṛtarāṣṭrasya sūta; sadāśaṃse bahuputrasya vṛddhim 2 kāmo hi me saṃjaya nityam eva; nānyad brūyāṃ tān prati śāmyateti rājñaś ca hi priyam etac chṛṇomi; manye caitat pāṇḍavānāṃ samartham 3 suduṣkaraś cātra śamo hi nūnaṃ; pradarśitaḥ saṃjaya pāṇḍavena yasmin gṛddho dhṛtarāṣṭraḥ saputraḥ; kasmād eṣāṃ kalaho nātra mūrcchet 4 tattvaṃ dharmaṃ vicaran saṃjayeha; mattaś ca jānāsi yudhiṣṭhirāc ca atho kasmāt saṃjaya pāṇḍavasya; utsāhinaḥ pūrayataḥ svakarma yathākhyātam āvasataḥ kuṭumbaṃ; purākalpāt sādhu vilopam āttha 5 asmin vidhau vartamāne yathāvad; uccāvacā matayo brāhmaṇānām karmaṇāhuḥ siddim eke paratra; hitvā karma vidyayā siddhim eke nābhuñjāno bhakṣyabhojyasya tṛpyed; vidvān apīha viditaṃ brāhmaṇānām 6 yā vai vidyāḥ sādhayantīha karma; tāsāṃ phalaṃ vidyate netarāsām tatreha vai dṛṣṭaphalaṃ tu karma; pītvodakaṃ śāmyati tṛṣṇayārtaḥ 7 so 'yaṃ vidhir vihitaḥ karmaṇaiva; tad vartate saṃjaya tatra karma tatra yo 'nyat karmaṇaḥ sādhu manyen; moghaṃ tasya lapitaṃ durbalasya 8 karmaṇāmī bhānti devāḥ paratra; karmaṇaiveha plavate mātariśvā ahorātre vidadhat karmaṇaiva; atandrito nityam udeti sūryaḥ 9 māsārdha mādān atha nakṣatrayogān; atandritaś candramā abhyupaiti atandrito dahate jātavedāḥ; samidhyamānaḥ karma kurvan prajābhyaḥ 10 atandritā bhāram imaṃ mahāntaṃ; bibharti devī pṛthivī balena atandritāḥ śīghram apo vahanti; saṃtarpayantyaḥ sarvabhūtāni nadyaḥ 11 atandrito varṣati bhūri tejāḥ; saṃnādayann antarikṣaṃ divaṃ ca atandrito brahmacaryaṃ cacāra; śreṣṭhatvam icchan balabhid devatānām 12 hitvā sukhaṃ manasaś ca priyāṇi; tena śakraḥ karmaṇā śraiṣṭhyam āpa satyaṃ dharmapālayann apramatto; damaṃ titikṣāṃ samatāṃ priyaṃ ca etāni sarvāṇy upasevamāno; devarājyaṃ maghavān prāpa mukhyam 13 bṛhaspatir brahmacaryaṃ cacāra; samāhitaḥ saṃśitātmā yathāvat hitvā sukhaṃ pratirudhyendriyāṇi; tena devānām agamad gauravaṃ saḥ 14 nakṣatrāṇi karmaṇāmutra bhānti; rudrādityā vasavo 'thāpi viśve yamo rājā vaiśravaṇaḥ kubero; gandharvayakṣāpsarasaś ca śubhrāḥ brahmacaryaṃ vedavid yāḥ kriyāś ca; niṣevamāṇā munayo 'mutra bhānti 15 jānann imaṃ sarvalokasya dharmaṃ; brāhmaṇānāṃ kṣatriyāṇāṃ viśāṃ ca sa kasmāt tvaṃ jānatāṃ jñānavān san; vyāyacchase saṃjaya kauravārthe 16 āmnāyeṣu nityasaṃyogam asya; tathāśvamedhe rājasūye ca viddhi saṃpūjyate dhanuṣā varmaṇā ca; hastatrāṇai rathaśastraiś ca bhūyaḥ 17 te ced ime kauravāṇām upāyam; adhigaccheyur avadhenaiva pārthāḥ dharmatrāṇaṃ puṇyam eṣāṃ kṛtaṃ syād; ārye vṛtre bhīmasenaṃ nigṛhya 18 te cet pitrye karmaṇi vartamānā; āpadyeran diṣṭa vaśena mṛtyum yathāśaktyā pūrayantaḥ svakarma; tad apy eṣāṃ nidhanaṃ syāt praśastam 19 utāho tvaṃ manyase sarvam eva; rājñāṃ yuddhe vartate dharmatantram ayuddhe vā vartate dharmatantraṃ; tathaiva te vācam imāṃ śṛṇomi 20 cāturvarṇyasya prathamaṃ vibhāgam; avekṣya tvaṃ saṃjaya svaṃ ca karma niśamyātho pāṇḍavānāṃ svakarma; praśaṃsa vā ninda vā yā matis te 21 adhīyīta brāhmaṇo 'tho yajeta; dadyād iyāt tīrthamukhyāni caiva adhyāpayed yājayec cāpi yājyān; pratigrahān vā viditān pratīcchet 22 tathā rājanyo rakṣaṇaṃ vai prajānāṃ; kṛtvā dharmeṇāpramatto 'tha dattvā yajñair iṣṭvā sarvavedān adhītya; dārān kṛtvā puṇyakṛd āvased gṛhān 23 vaiśyo 'dhītya kṛṣigorakṣa puṇyair; vittaṃ cinvan pālayann apramattaḥ priyaṃ kurvan brāhmaṇakṣatriyāṇāṃ; dharmaśīlaḥ puṇyakṛd āvased gṛhān 24 paricaryā vandanaṃ brāhmaṇānāṃ; nādhīyīta pratiṣiddho 'sya yajñaḥ nityotthito bhūtaye 'tandritaḥ syād; eṣa smṛtaḥ śūdra dharmaḥ purāṇaḥ 25 etān rājā pālayann apramatto; niyojayan sarvavarṇān svadharme akāmātmā samavṛttiḥ prajāsu; nādhārmikān anurudhyeta kāmān 26 śreyāṃs tasmād yadi vidyeta kaś cid; abhijñātaḥ sarvadharmopapannaḥ sa taṃ duṣṭam anuśiṣyāt prajānan; na ced gṛdhyed iti tasmin na sādhu 27 yadā gṛdhyet parabhūmiṃ nṛśaṃso; vidhiprakopād balam ādadānaḥ ato rājñāṃ bhavitā yuddham etat; tatra jātaṃ varma śastraṃ dhanuś ca indreṇedaṃ dasyuvadhāya karma; utpāditaṃ varma śastraṃ dhanuś ca 28 steno hared yatra dhanaṃ hy adṛṣṭaḥ; prasahya vā yatra hareta dṛṣṭaḥ ubhau garhyau bhavataḥ saṃjayaitau; kiṃ vai pṛthak tvaṃ dhṛtarāṣṭrasya putre yo 'yaṃ lobhān manyate dharmam etaṃ; yam icchate manuvaśānugāmī 29 bhāgaḥ punaḥ pāṇḍavānāṃ niviṣṭas; taṃ no 'kasmād ādadīran pare vai asmin pade yudyatāṃ no vadho 'pi; ślaghyaḥ pitryaḥ pararājyād viśiṣṭaḥ etān dharmān kauravāṇāṃ purāṇān; ācakṣīthāḥ saṃjaya rājyamadhye 30 ye te mandā mṛtyuvaśābhipannāḥ; samānītā dhārtarāṣṭreṇa mūḍhāḥ idaṃ punaḥ karma pāpīya eva; sabhāmadhye paśya vṛttaṃ kurūṇām 31 priyāṃ bhāryāṃ draupadīṃ pāṇḍavānāṃ; yaśasvinīṃ śīlavṛttopapannām yad upekṣanta kuravo bhīṣma mukhyāḥ; kāmānugenoparuddhāṃ rudantīm 32 taṃ cet tadā te sa kumāra vṛddhā; avārayiṣyan kuravaḥ sametāḥ mama priyaṃ dhṛtarāṣṭro 'kariṣyat; putrāṇāṃ ca kṛtam asyābhaviṣyat 33 duḥśāsanaḥ prātilomyān nināya; sabhāmadhye śvaśurāṇāṃ ca kṛṣṇām sā tatra nītā karuṇāny avocan; nānyaṃ kṣattur nātham adṛṣṭakaṃ cit 34 kārpaṇyād eva sahitās tatra rājño; nāśaknuvan prativaktuṃ sabhāyām ekaḥ kṣattā dharmyam arthaṃ bruvāṇo; dharmaṃ buddhvā pratyuvācālpa buddhim 35 anuktvā tvaṃ dharmam evaṃ sabhāyām; athecchase pāṇḍavasyopadeṣṭum kṛṣṇā tv etat karma cakāra śuddhaṃ; suduṣkaraṃ tad dhi sabhāṃ sametya yena kṛcchrāt pāṇḍavān ujjahāra; tathātmānaṃ naur iva sāgaraughāt 36 yatrābravīt sūtaputraḥ sabhāyāṃ; kṛṣṇāṃ sthitāṃ śvaśurāṇāṃ samīpe na te gatir vidyate yājñaseni; prapadyedānīṃ dhārtarāṣṭrasya veśma parājitās te patayo na santi; patiṃ cānyaṃ bhāmini tvaṃ vṛṇīṣva 37 yo bībhatsor hṛdaye prauḍha āsīd; asthi pracchin marmaghātī sughoraḥ karṇāccharo vānmayas tigmatejāḥ; pratiṣṭhito hṛdaye phalgunasya 38 kṛṣṇājināni paridhit samānān; duḥśāsanaḥ kaṭukāny abhyabhāṣat ete sarve ṣaṇḍhatilā vinaṣṭāḥ; kṣayaṃ gatā narakaṃ dīrghakālam 39 gāndhārarājaḥ śakunir nikṛtyā; yad abravīd dyūtakāle sa pārthān parājito nakulaḥ kiṃ tavāsti; kṛṣṇayā tvaṃ dīvya vai yājñasenyā 40 jānāsi tvaṃ saṃjaya sarvam etad; dyūte 'vācyaṃ vākyam evaṃ yathoktam svayaṃ tv ahaṃ prārthaye tatra gantuṃ; samādhātuṃ kāryam etad vipannam 41 ahāpayitvā yadi pāṇḍavārthaṃ; śamaṃ kurūṇām atha cec careyam puṇyaṃ ca me syāc caritaṃ mahodayaṃ; mucyeraṃś ca kuravo mṛtyupāśāt 42 api vācaṃ bhāṣamāṇasya kāvyāṃ; dharmārāmām arthavatīm ahiṃsrām avekṣeran dhārtarāṣṭrāḥ samakṣaṃ; māṃ ca prāptaṃ kuravaḥ pūjayeyuḥ 43 ato 'nyathā rathinā phalgunena; bhīmena caivāhava daṃśitena parāsiktān dhārtarāṣṭrāṃs tu viddhi; pradahyamānān karmaṇā svena mandān 44 parājitān pāṇḍaveyāṃs tu vāco; raudrarūpā bhāṣate dhārtarāṣṭraḥ gadāhasto bhīmaseno 'pramatto; duryodhanaṃ smārayitvā hi kāle 45 suyodhano manyumayo mahādrumaḥ; skandhaḥ karṇaḥ śakunis tasya śākhāḥ duḥśāsanaḥ puṣpaphale samṛddhe; mūlaṃ rājā dhṛtarāṣṭro 'manīṣī 46 yudhiṣṭhiro dharmamayo mahādrumaḥ; skandho 'rjuno bhīmaseno 'sya śākhāḥ mādrīputrau puṣpaphale samṛddhe; mūlaṃ tv ahaṃ brahma ca brāhmaṇāś ca 47 vanaṃ rājā dhṛtarāṣṭraḥ saputro; vyāghrā vane saṃjaya pāṇḍaveyāḥ mā vanaṃ chindhi sa vyāghraṃ mā vyāghrān nīnaśo vanāt 48 nirvano vadhyate vyāghro nirvyāghraṃ chidyate vanam tasmād vyāghro vanaṃ rakṣed vanaṃ vyāghraṃ ca pālayet 49 latā dharmā dhārtarāṣṭrāḥ śālāḥ saṃjaya pāṇḍavāḥ na latā vardhate jātu anāśritya mahādrumam 50 sthitāḥ śuśrūṣituṃ pārthāḥ sthitā yoddhum ariṃdamāḥ yatkṛtyaṃ dhṛtarāṣṭrasya tat karotu narādhipaḥ 51 sthitāḥ śame mahātmānaḥ pāṇḍavā dharmacāriṇaḥ yodhāḥ samṛddhās tad vidvan nācakṣīthā yathātatham |