|
1
[वै] सहथेवॊ ऽपि गॊपानां कृत्वा वेषम अनुत्तमम भाषां चैषां समास्दाय विराटम उपयाथ अद 2 तम आयान्तम अभिप्रेक्ष्य भराजमानं नरर्षभम समुपस्दाय वै राजा पप्रच्छ कुरुनन्थनम 3 कस्य वा तवं कुतॊ वा तवं किं वा तात चिकीर्षसि न हि मे थृष्टपूर्वस तवं तत्त्वं बरूहि नरर्षभ 4 स पराप्य राजानम अमित्रतापनस; ततॊ ऽबरवीन मेघमहौघनिःस्वनः वैश्यॊ ऽसमि नाम्नाहम अरिष्टनेमिर; गॊसंख्य आसं कुरुपुंगवानाम 5 वस्तुं तवयीच्छामि विशां वरिष्ठ; तान राजसिंहान न हि वेथ्मि पार्दान न शक्यते जीवितुम अन्यकर्मणा; न च तवथन्यॊ मम रॊचते नृपः 6 [विराट] तवं बराह्मणॊ यथि वा कषत्रियॊ ऽसि; समुथ्रनेमीश्वर रूपवान असि आचक्ष्व मे तत्त्वम अमित्रकर्शन; न वैश्यकर्म तवयि विथ्यते समम 7 कस्यासि राज्ञॊ विषयाथ इहागतः; किं चापि शिल्पं तव विथ्यते कृतम कदं तवम अस्मासु निवत्स्यसे सथा; वथस्व किं चापि तवेह वेतनम 8 [सह] पञ्चानां पाण्डुपुत्राणां जयेष्ठॊ राजा युधिष्ठिरः तस्याष्ट शतसाहस्रा गवां वर्गाः शतं शताः 9 अपरे थशसाहस्रा थविस तावन्तस तदापरे तेषां गॊसंख्य आसं वै तन्तिपालेति मां विथुः 10 भूतं भव्यं भविष्यच च यच च संख्या गतं कव चित न मे ऽसत्य अविथितं किं चित समन्ताथ थशयॊजनम 11 गुणाः सुविथिता हय आसन मम तस्य महात्मनः आसीच च स मया तुष्टः कुरुराजॊ युधिष्ठिरः 12 कषिप्रं हि गावॊ बहुला भवन्ति; न तासु रॊगॊ भवतीह कश चित तैस तैर उपायैर विथितं मयैतथ; एतानि शिल्पानि मयि सदितानि 13 वृषभांश चापि जानामि राजन पूजित लक्षणान येषां मूत्रम उपाघ्राय अपि वन्ध्या परसूयते 14 [विराट] शतं सहस्राणि समाहितानि; वर्णस्य वर्णस्य विनिश्चिता गुणैः पशून सपालान भवते थथाम्य अहं; तवथाश्रया मे पशवॊ भवन्त्व इह 15 [वै] तदा स राज्ञॊ ऽविथितॊ विशां पते; उवास तत्रैव सुखं नरेश्वरः न चैनम अन्ये ऽपि विथुः कदं चन; पराथाच च तस्मै भरणं यदेप्सितम |
1
[vai] sahadevo 'pi gopānāṃ kṛtvā veṣam anuttamam bhāṣāṃ caiṣāṃ samāsthāya virāṭam upayād atha 2 tam āyāntam abhiprekṣya bhrājamānaṃ nararṣabham samupasthāya vai rājā papraccha kurunandanam 3 kasya vā tvaṃ kuto vā tvaṃ kiṃ vā tāta cikīrṣasi na hi me dṛṣṭapūrvas tvaṃ tattvaṃ brūhi nararṣabha 4 sa prāpya rājānam amitratāpanas; tato 'bravīn meghamahaughaniḥsvanaḥ vaiśyo 'smi nāmnāham ariṣṭanemir; gosaṃkhya āsaṃ kurupuṃgavānām 5 vastuṃ tvayīcchāmi viśāṃ variṣṭha; tān rājasiṃhān na hi vedmi pārthān na śakyate jīvitum anyakarmaṇā; na ca tvadanyo mama rocate nṛpaḥ 6 [virāṭa] tvaṃ brāhmaṇo yadi vā kṣatriyo 'si; samudranemīśvara rūpavān asi ācakṣva me tattvam amitrakarśana; na vaiśyakarma tvayi vidyate samam 7 kasyāsi rājño viṣayād ihāgataḥ; kiṃ cāpi śilpaṃ tava vidyate kṛtam kathaṃ tvam asmāsu nivatsyase sadā; vadasva kiṃ cāpi taveha vetanam 8 [saha] pañcānāṃ pāṇḍuputrāṇāṃ jyeṣṭho rājā yudhiṣṭhiraḥ tasyāṣṭa śatasāhasrā gavāṃ vargāḥ śataṃ śatāḥ 9 apare daśasāhasrā dvis tāvantas tathāpare teṣāṃ gosaṃkhya āsaṃ vai tantipāleti māṃ viduḥ 10 bhūtaṃ bhavyaṃ bhaviṣyac ca yac ca saṃkhyā gataṃ kva cit na me 'sty aviditaṃ kiṃ cit samantād daśayojanam 11 guṇāḥ suviditā hy āsan mama tasya mahātmanaḥ āsīc ca sa mayā tuṣṭaḥ kururājo yudhiṣṭhiraḥ 12 kṣipraṃ hi gāvo bahulā bhavanti; na tāsu rogo bhavatīha kaś cit tais tair upāyair viditaṃ mayaitad; etāni śilpāni mayi sthitāni 13 vṛṣabhāṃś cāpi jānāmi rājan pūjita lakṣaṇān yeṣāṃ mūtram upāghrāya api vandhyā prasūyate 14 [virāṭa] śataṃ sahasrāṇi samāhitāni; varṇasya varṇasya viniścitā guṇaiḥ paśūn sapālān bhavate dadāmy ahaṃ; tvadāśrayā me paśavo bhavantv iha 15 [vai] tathā sa rājño 'vidito viśāṃ pate; uvāsa tatraiva sukhaṃ nareśvaraḥ na cainam anye 'pi viduḥ kathaṃ cana; prādāc ca tasmai bharaṇaṃ yathepsitam |