|
1
[वै] उपासीनेषु विप्रेषु पाण्डवेषु महात्मसु थरौपथी सत्यभामा च विविशाते तथा समम जाहस्यमाने सुप्रीते सुखं तत्र निषीथतुः 2 चिरस्य थृष्ट्वा राजेन्थ्र ते ऽनयॊन्यस्य परियंवथे कदयाम आसतुश चैत्राः कदाः कुरु यथुक्षिताम 3 अदाब्रवीत सत्यभामा कृष्णस्य महिषी परिया सात्राजिती याज्ञसेनीं रहसीथं सुमध्यमा 4 केन थरौपथि वृत्तेन पाण्डवान उपतिष्ठसि लॊकपालॊपमान वीरान यूनः परमसंमतान कदं च वशगास तुभ्यं न कुप्यन्ति च ते शुभे 5 तव वश्याहि सततं पाण्डवाः परियथर्शने मुखप्रेक्षाश च ते सर्वे तत्त्वम एतथ बरवीहि मे 6 वरतचर्या तपॊ वापि सनानमन्त्रौषधानि वा विथ्या वीर्यं मूलवीर्यं जपहॊमस तदागथाः 7 मम आचक्ष्व पाञ्चालि यशस्यं भग वेथनम येन कृष्णे भवेन नित्यं मम कृष्णॊ वशानुगः 8 एवम उक्त्वा सत्यभामा विरराम यशस्विनी पतिव्रता महाभागा थरौपथी परत्युवाच ताम 9 असत सत्रीणां समाचारं सत्ये माम अनुपृच्छसि असथ आचरिते मार्गे कदं सयाथ अनुकीर्तनम 10 अनुप्रश्नः संशयॊ वा नैतत तवय्य उपपथ्यते तदा हय उपेता बुथ्ध्या तवं कृष्टस्य महिषी परिया 11 यथैव भर्ता जानीयान मन्त्रमूलपरां सत्रियम उथ्विजेत तथैवास्याः सर्वाथ वेश्म गताथ इव 12 उथ्विग्नस्य कुतः शान्तिर अशान्तस्य कुतः सुखम न जातु वशगॊ भर्ता सत्रियाः सयान मन्त्रकारणात 13 अमित्रप्रहितांश चापि गथान परमथारुणान मूलप्रवाथैर हि विषं परयच्छन्ति जिघांसवः 14 जिह्वया यानि पुरुषस तवचा वाप्य उपसेवते तत्र चूर्णानि थत्तानि हन्युः कषिप्रम असंशयम 15 जलॊथर समायुक्ताः शवित्रिणः पलितास तदा अपुमांसः कृताः सत्रीभिर जडान्धबधिरास तदा 16 पापानुगास तु पापास ताः पतीन उपसृजन्त्य उत न जातु विप्रियं भर्तुः सत्रिया कार्यं कदं चन 17 वर्ताम्य अहं तु यां वृत्तिं पाण्डवेषु महात्मसु तां सर्वां शृणु मे सत्यां सत्यभामे यशस्विनि 18 अहंकारं विहायाहं कामक्रॊधौ च सर्वथा सथारान पाण्डवान नित्यं परयतॊपचराम्य अहम 19 परणयं परतिसंगृह्य निधायात्मानम आत्मनि शुश्रूषुर निरभीमाना पतीनां चित्तरक्षणी 20 थुर्व्याहृताच छङ्कमाना थुःखिता थथुरवेक्षितात थुरासिताथ थुर्व्रजिताथ इङ्गिताध्यासिताथ अपि 21 सूर्यवैश्वानर निभान सॊमकल्पान महारदान सेवे चक्षुर्हणः पार्दान उग्रतेजः परतापिनः 22 थेवॊ मनुष्यॊ गन्धर्वॊ युवा चापि सवलंकृतः थरव्यवान अभिरूपॊ वा न मे ऽनयः पुरुषॊ मतः 23 नाभुक्तवति नास्नाते नासंविष्टे च भर्तरि न संविशामि नाश्नामि सथा कर्म करेष्व अपि 24 कषेत्राथ वनाथ वा गरामाथ वा भर्तारं गृहम आगतम परत्युत्दायाभिनन्थामि आसनेनॊथकेन च 25 परमृष्ट भाण्डा मृष्टान्ना काले भॊजनथायिनी संयता गुप्तधान्या च सुसंमृष्ट निवेशना 26 अतिरस्कृत संभाषा थुःस्त्रियॊ नानुसेवती अनुकूलवती नित्यं भवाम्य अनलसा सथा 27 अनर्मे चापि हसनं थवारि सदानम अभीक्ष्णशः अवस्करे चिरस्दानं निष्कुटेषु च वर्जये 28 अतिहासातिरॊषौ च करॊधस्दानं च वर्जये निरताहं सथा सत्ये भर्तॄणाम उपसेनवे सर्वदा भर्तृरहितं न ममेष्टं कदं चन 29 यथा परवसते भर्ता कुटुम्बार्देन केन चित सुमनॊवर्णकापेता भवामि वरतचारिणी 30 यच च भर्ता न पिबति यच च भर्ता न खाथति यच च नाश्नाति मे भर्ता सर्वं तथ वर्जयाम्य अहम 31 यदॊपथेशं नियता वर्तमाना वराङ्गने सवलंकृता सुप्रयता भर्तुः परियहिते रता 32 ये च धर्माः कुटुम्बेषु शवश्र्वा मे कदिताः पुरा भिक्षा बलिश्राधम इति सदाली पाकाश च पर्वसु मान्यानां मानसत्कारा ये चान्ये विथिता मया 33 तान सर्वान अनुवर्तामि थिवारात्रम अतन्थ्रिता विनयान नियमांश चापि सथा सर्वात्मना शरिता 34 मृथून सतः सत्यशीलान सत्यधर्मानुपालिनः आशीविषान इव करुथ्धान पतीन परिचराम्य अहम 35 पत्याश्रयॊ हि मे धर्मॊ मतः सत्रीणां सनातनः स थेवः सागतिर नान्या तस्य का विप्रियं चरेत 36 अहं पतीन नातिशये नात्यश्ने नातिभूषये नापि परिवथे शवश्रूं सर्वथा परियन्त्रिता 37 अवधानेन सुभगे नित्यॊत्दानतयैव च भर्तारॊ वशगा मह्यं गुरुशुश्रूषणेन च 38 नित्यम आर्याम अहं कुन्तीं वीरसूं सत्यवाथिनीम सवयं परिचराम्य एका सनानाच छाथनभॊजनैः 39 नैताम अतिशये जातु वस्त्रभूषण भॊजनैः नापि परिवथे चाहं तां पृदां पृदिवीसमाम 40 अष्टाव अग्रे बराह्मणानां सहस्राणि सम नित्यथा भुञ्जते रुक्मपात्रीषु युधिष्ठिर निवेशने 41 अष्टाशीति सहस्राणि सनातका गृहमेधिनः तरिंशथ थासीक एकैकॊ यान बिभर्ति युधिष्ठिरः 42 थशान्यानि सहस्राणि येषाम अन्नं सुसंस्कृतम हरियते रुक्मपात्रीभिर यतीनाम ऊर्ध्वरेतसाम 43 तान सर्वान अग्रहारेण बराह्मणान बरह्मवाथिनः यदार्हं पूजयामि सम पानाच छाथनभॊजनैः 44 शतं थासी सहस्राणि कौन्तेयस्य महात्मनः कम्बुकेयूर धारिण्यॊ निष्ककण्ठ्यॊ सवलंकृताः 45 महार्हमाल्याभरणाः सुवर्णाश चन्थनॊक्षिताः मणीन हेमच बिभ्रत्यॊ नृत्यगीतविशारथाः 46 तासां नाम च रूपं च भॊजनाच छाथनानि च सर्वासाम एव वेथाहं कर्म चैव कृताकृतम 47 शतं थासी सहस्राणि कुन्तीपुत्रस्य धीमतः पात्री हस्ता थिवारात्रम अतिदीन भॊजयन्त्य उत 48 शतम अश्वसहस्राणि थशनागायुतानि च युधिष्ठिरस्यानुयात्रम इन्थ्रप्रस्द निवासिनः 49 एतथ आसीत तथा राज्ञॊ यन महीं पर्यपालयत येषां संख्या विधिं चैव परथिशामि शृणॊमि च 50 अन्तःपुराणां सर्वेषां भृत्यानां चैव सर्वशः आ गॊपालाविपालेभ्यः सर्वं वेथ कृताकृतम 51 सर्वं राज्ञः समुथयम आयं च वययम एव च एकाहं वेथ्मि कल्याणि पाण्डवानां यशस्विनाम 52 मयि सर्वं समासज्य कुटुम्बं भरतर्षभाः उपासन रताः सर्वे घटन्ते सम शुभानने 53 तम अहं भारम आसक्तम अनाधृष्यं थुरात्मभिः सुखं सर्वं परित्यज्य रात्र्यहानि घटामि वै 54 अधृष्यं वरुणस्येव निधिपूर्णम इवॊथधिम एकाहं वेथ्मि कॊशं वै पतीनां धर्मचारिणाम 55 अनिशायां निशायां च सहायाः कषुत्पिपासयॊः आराधयन्त्याः कौरव्यांस तुल्या रात्रिर अहॊ च मे 56 परदमं परतिबुध्यामि चरमं संविशामि च नित्यकालम अहं सत्ये एतत संवननं मम 57 एतज जानाम्य अहं कर्तुं भर्तृसंवननं महत असत सत्रीणां समाचारं नाहं कुर्यां न कामये 58 तच छरुत्वा धर्मसहितं वयाहृतं कृष्णया तथा उवाच सत्या सत्कृत्य पाञ्चालीं धर्मचारिणीम 59 अभिपन्नास्मि पाञ्चालि याज्ञसेनि कषमस्व मे कामकारः सखीनां हि सॊपहासं परभाषितुम |
1
[vai] upāsīneṣu vipreṣu pāṇḍaveṣu mahātmasu draupadī satyabhāmā ca viviśāte tadā samam jāhasyamāne suprīte sukhaṃ tatra niṣīdatuḥ 2 cirasya dṛṣṭvā rājendra te 'nyonyasya priyaṃvade kathayām āsatuś caitrāḥ kathāḥ kuru yadukṣitām 3 athābravīt satyabhāmā kṛṣṇasya mahiṣī priyā sātrājitī yājñasenīṃ rahasīdaṃ sumadhyamā 4 kena draupadi vṛttena pāṇḍavān upatiṣṭhasi lokapālopamān vīrān yūnaḥ paramasaṃmatān kathaṃ ca vaśagās tubhyaṃ na kupyanti ca te śubhe 5 tava vaśyāhi satataṃ pāṇḍavāḥ priyadarśane mukhaprekṣāś ca te sarve tattvam etad bravīhi me 6 vratacaryā tapo vāpi snānamantrauṣadhāni vā vidyā vīryaṃ mūlavīryaṃ japahomas tathāgadāḥ 7 mama ācakṣva pāñcāli yaśasyaṃ bhaga vedanam yena kṛṣṇe bhaven nityaṃ mama kṛṣṇo vaśānugaḥ 8 evam uktvā satyabhāmā virarāma yaśasvinī pativratā mahābhāgā draupadī pratyuvāca tām 9 asat strīṇāṃ samācāraṃ satye mām anupṛcchasi asad ācarite mārge kathaṃ syād anukīrtanam 10 anupraśnaḥ saṃśayo vā naitat tvayy upapadyate tathā hy upetā buddhyā tvaṃ kṛṣṭasya mahiṣī priyā 11 yadaiva bhartā jānīyān mantramūlaparāṃ striyam udvijeta tadaivāsyāḥ sarvād veśma gatād iva 12 udvignasya kutaḥ śāntir aśāntasya kutaḥ sukham na jātu vaśago bhartā striyāḥ syān mantrakāraṇāt 13 amitraprahitāṃś cāpi gadān paramadāruṇān mūlapravādair hi viṣaṃ prayacchanti jighāṃsavaḥ 14 jihvayā yāni puruṣas tvacā vāpy upasevate tatra cūrṇāni dattāni hanyuḥ kṣipram asaṃśayam 15 jalodara samāyuktāḥ śvitriṇaḥ palitās tathā apumāṃsaḥ kṛtāḥ strībhir jaḍāndhabadhirās tathā 16 pāpānugās tu pāpās tāḥ patīn upasṛjanty uta na jātu vipriyaṃ bhartuḥ striyā kāryaṃ kathaṃ cana 17 vartāmy ahaṃ tu yāṃ vṛttiṃ pāṇḍaveṣu mahātmasu tāṃ sarvāṃ śṛṇu me satyāṃ satyabhāme yaśasvini 18 ahaṃkāraṃ vihāyāhaṃ kāmakrodhau ca sarvadā sadārān pāṇḍavān nityaṃ prayatopacarāmy aham 19 praṇayaṃ pratisaṃgṛhya nidhāyātmānam ātmani śuśrūṣur nirabhīmānā patīnāṃ cittarakṣaṇī 20 durvyāhṛtāc chaṅkamānā duḥkhitā dduravekṣitāt durāsitād durvrajitād iṅgitādhyāsitād api 21 sūryavaiśvānara nibhān somakalpān mahārathān seve cakṣurhaṇaḥ pārthān ugratejaḥ pratāpinaḥ 22 devo manuṣyo gandharvo yuvā cāpi svalaṃkṛtaḥ dravyavān abhirūpo vā na me 'nyaḥ puruṣo mataḥ 23 nābhuktavati nāsnāte nāsaṃviṣṭe ca bhartari na saṃviśāmi nāśnāmi sadā karma kareṣv api 24 kṣetrād vanād vā grāmād vā bhartāraṃ gṛham āgatam pratyutthāyābhinandāmi āsanenodakena ca 25 pramṛṣṭa bhāṇḍā mṛṣṭānnā kāle bhojanadāyinī saṃyatā guptadhānyā ca susaṃmṛṣṭa niveśanā 26 atiraskṛta saṃbhāṣā duḥstriyo nānusevatī anukūlavatī nityaṃ bhavāmy analasā sadā 27 anarme cāpi hasanaṃ dvāri sthānam abhīkṣṇaśaḥ avaskare cirasthānaṃ niṣkuṭeṣu ca varjaye 28 atihāsātiroṣau ca krodhasthānaṃ ca varjaye niratāhaṃ sadā satye bhartṝṇām upasenave sarvathā bhartṛrahitaṃ na mameṣṭaṃ kathaṃ cana 29 yadā pravasate bhartā kuṭumbārthena kena cit sumanovarṇakāpetā bhavāmi vratacāriṇī 30 yac ca bhartā na pibati yac ca bhartā na khādati yac ca nāśnāti me bhartā sarvaṃ tad varjayāmy aham 31 yathopadeśaṃ niyatā vartamānā varāṅgane svalaṃkṛtā suprayatā bhartuḥ priyahite ratā 32 ye ca dharmāḥ kuṭumbeṣu śvaśrvā me kathitāḥ purā bhikṣā baliśrādham iti sthālī pākāś ca parvasu mānyānāṃ mānasatkārā ye cānye viditā mayā 33 tān sarvān anuvartāmi divārātram atandritā vinayān niyamāṃś cāpi sadā sarvātmanā śritā 34 mṛdūn sataḥ satyaśīlān satyadharmānupālinaḥ āśīviṣān iva kruddhān patīn paricarāmy aham 35 patyāśrayo hi me dharmo mataḥ strīṇāṃ sanātanaḥ sa devaḥ sāgatir nānyā tasya kā vipriyaṃ caret 36 ahaṃ patīn nātiśaye nātyaśne nātibhūṣaye nāpi parivade śvaśrūṃ sarvadā pariyantritā 37 avadhānena subhage nityotthānatayaiva ca bhartāro vaśagā mahyaṃ guruśuśrūṣaṇena ca 38 nityam āryām ahaṃ kuntīṃ vīrasūṃ satyavādinīm svayaṃ paricarāmy ekā snānāc chādanabhojanaiḥ 39 naitām atiśaye jātu vastrabhūṣaṇa bhojanaiḥ nāpi parivade cāhaṃ tāṃ pṛthāṃ pṛthivīsamām 40 aṣṭāv agre brāhmaṇānāṃ sahasrāṇi sma nityadā bhuñjate rukmapātrīṣu yudhiṣṭhira niveśane 41 aṣṭāśīti sahasrāṇi snātakā gṛhamedhinaḥ triṃśad dāsīka ekaiko yān bibharti yudhiṣṭhiraḥ 42 daśānyāni sahasrāṇi yeṣām annaṃ susaṃskṛtam hriyate rukmapātrībhir yatīnām ūrdhvaretasām 43 tān sarvān agrahāreṇa brāhmaṇān brahmavādinaḥ yathārhaṃ pūjayāmi sma pānāc chādanabhojanaiḥ 44 śataṃ dāsī sahasrāṇi kaunteyasya mahātmanaḥ kambukeyūra dhāriṇyo niṣkakaṇṭhyo svalaṃkṛtāḥ 45 mahārhamālyābharaṇāḥ suvarṇāś candanokṣitāḥ maṇīn hemaca bibhratyo nṛtyagītaviśāradāḥ 46 tāsāṃ nāma ca rūpaṃ ca bhojanāc chādanāni ca sarvāsām eva vedāhaṃ karma caiva kṛtākṛtam 47 śataṃ dāsī sahasrāṇi kuntīputrasya dhīmataḥ pātrī hastā divārātram atithīn bhojayanty uta 48 śatam aśvasahasrāṇi daśanāgāyutāni ca yudhiṣṭhirasyānuyātram indraprastha nivāsinaḥ 49 etad āsīt tadā rājño yan mahīṃ paryapālayat yeṣāṃ saṃkhyā vidhiṃ caiva pradiśāmi śṛṇomi ca 50 antaḥpurāṇāṃ sarveṣāṃ bhṛtyānāṃ caiva sarvaśaḥ ā gopālāvipālebhyaḥ sarvaṃ veda kṛtākṛtam 51 sarvaṃ rājñaḥ samudayam āyaṃ ca vyayam eva ca ekāhaṃ vedmi kalyāṇi pāṇḍavānāṃ yaśasvinām 52 mayi sarvaṃ samāsajya kuṭumbaṃ bharatarṣabhāḥ upāsana ratāḥ sarve ghaṭante sma śubhānane 53 tam ahaṃ bhāram āsaktam anādhṛṣyaṃ durātmabhiḥ sukhaṃ sarvaṃ parityajya rātryahāni ghaṭāmi vai 54 adhṛṣyaṃ varuṇasyeva nidhipūrṇam ivodadhim ekāhaṃ vedmi kośaṃ vai patīnāṃ dharmacāriṇām 55 aniśāyāṃ niśāyāṃ ca sahāyāḥ kṣutpipāsayoḥ ārādhayantyāḥ kauravyāṃs tulyā rātrir aho ca me 56 prathamaṃ pratibudhyāmi caramaṃ saṃviśāmi ca nityakālam ahaṃ satye etat saṃvananaṃ mama 57 etaj jānāmy ahaṃ kartuṃ bhartṛsaṃvananaṃ mahat asat strīṇāṃ samācāraṃ nāhaṃ kuryāṃ na kāmaye 58 tac chrutvā dharmasahitaṃ vyāhṛtaṃ kṛṣṇayā tadā uvāca satyā satkṛtya pāñcālīṃ dharmacāriṇīm 59 abhipannāsmi pāñcāli yājñaseni kṣamasva me kāmakāraḥ sakhīnāṃ hi sopahāsaṃ prabhāṣitum |