|
1
बृहथश्व उवाच सर्वं विकारं थृष्ट्वा तु पुण्यश्लॊकस्य धीमतः आगत्य केशिनी कषिप्रं थमयन्त्यै नयवेथयत 2 थमयन्ती ततॊ भूयः परेषयाम आस केशिनीम मातुः सकाशं थुःखार्ता नलशङ्कासमुत्सुका 3 परीक्षितॊ मे बहुशॊ बाहुकॊ नलशङ्कया रूपे मे संशयस तव एकः सवयम इच्छामि वेथितुम 4 स वा परवेश्यतां मातर मां वानुज्ञातुम अर्हसि विथितं वाद वाज्ञातं पितुर मे संविधीयताम 5 एवम उक्ता तु वैथर्भ्या सा थेवी भीमम अब्रवीत थुहितुस तम अभिप्रायम अन्वजानाच च पार्दिवः 6 सा वै पित्राभ्यनुज्ञाता मात्रा च भरतर्षभ नलं परवेशयाम आस यत्र तस्या परतिश्रयः 7 तं तु थृष्ट्वा तदायुक्तं थमयन्ती नलं तथा तीव्रशॊकसमाविष्टा बभूव वरवर्णिनी 8 ततः काषायवसना जटिला मलपङ्किनी थमयन्ती महाराज बाहुकं वाक्यम अब्रवीत 9 थृष्टपूर्वस तवया कश चिथ धर्मज्ञॊ नाम बाहुक सुप्ताम उत्सृज्य विपिने गतॊ यः पुरुषः सत्रियम 10 अनागसं परियां भार्यां विजने शरममॊहिताम अपहाय तु कॊ गच्छेत पुण्यश्लॊकम ऋते नलम 11 किं नु तस्य मया कार्यम अपराथ्धं महीपतेः यॊ माम उत्सृज्य विपिने गतवान निथ्रया हृताम 12 साक्षाथ थेवान अपाहाय वृतॊ यः स मया पुरा अनुव्रतां साभिकामां पुत्रिणीं तयक्तवान कदम 13 अग्नौ पाणिगृहीतां च हंसानां वचने सदिताम भरिष्यामीति सत्यं च परतिश्रुत्य कव तथ गतम 14 थमयन्त्या बरुवन्त्यास तु सर्वम एतथ अरिंथम शॊकजं वारि नेत्राभ्याम असुखं परास्रवथ बहु 15 अतीव कृष्णताराभ्यां रक्तान्ताभ्यां जलं तु तत परिस्रवन नलॊ थृष्ट्वा शॊकार्त इथम अब्रवीत 16 मम राज्यं परनष्टं यन नाहं तत कृतवान सवयम कलिना तत कृतं भीरु यच च तवाम अहम अत्यजम 17 तवया तु धर्मभृच्छ्रेष्ठे शापेनाभिहतः पुरा वनस्दया थुःखितया शॊचन्त्या मां विवाससम 18 स मच्छरीरे तवच्छापाथ थह्यमानॊ ऽवसत कलिः तवच छापथग्धः सततं सॊ ऽगनाव इव समाहितः 19 मम च वयवसायेन तपसा चैव निर्जितः थुःखस्यान्तेन चानेन भवितव्यं हि नौ शुभे 20 विमुच्य मां गतः पापः स ततॊ ऽहम इहागतः तवथर्दं विपुलश्रॊणि न हि मे ऽनयत परयॊजनम 21 कदं नु नारी भर्तारम अनुरक्तम अनुव्रतम उत्सृज्य वरयेथ अन्यं यदा तवं भीरु कर्हि चित 22 थूताश चरन्ति पृदिवीं कृत्स्नां नृपतिशासनात भैमी किल सम भर्तारं थवितीयं वरयिष्यति 23 सवैरवृत्ता यदाकामम अनुरूपम इवात्मनाः शरुत्वैव चैवं तवरितॊ भाङ्गस्वरिर उपस्दितः 24 थमयन्ती तु तच छरुत्वा नलस्य परिथेवितम पराञ्जलिर वेपमाना च भीता वचनम अब्रवीत |
1
bṛhadaśva uvāca sarvaṃ vikāraṃ dṛṣṭvā tu puṇyaślokasya dhīmataḥ āgatya keśinī kṣipraṃ damayantyai nyavedayat 2 damayantī tato bhūyaḥ preṣayām āsa keśinīm mātuḥ sakāśaṃ duḥkhārtā nalaśaṅkāsamutsukā 3 parīkṣito me bahuśo bāhuko nalaśaṅkayā rūpe me saṃśayas tv ekaḥ svayam icchāmi veditum 4 sa vā praveśyatāṃ mātar māṃ vānujñātum arhasi viditaṃ vātha vājñātaṃ pitur me saṃvidhīyatām 5 evam uktā tu vaidarbhyā sā devī bhīmam abravīt duhitus tam abhiprāyam anvajānāc ca pārthivaḥ 6 sā vai pitrābhyanujñātā mātrā ca bharatarṣabha nalaṃ praveśayām āsa yatra tasyā pratiśrayaḥ 7 taṃ tu dṛṣṭvā tathāyuktaṃ damayantī nalaṃ tadā tīvraśokasamāviṣṭā babhūva varavarṇinī 8 tataḥ kāṣāyavasanā jaṭilā malapaṅkinī damayantī mahārāja bāhukaṃ vākyam abravīt 9 dṛṣṭapūrvas tvayā kaś cid dharmajño nāma bāhuka suptām utsṛjya vipine gato yaḥ puruṣaḥ striyam 10 anāgasaṃ priyāṃ bhāryāṃ vijane śramamohitām apahāya tu ko gacchet puṇyaślokam ṛte nalam 11 kiṃ nu tasya mayā kāryam aparāddhaṃ mahīpateḥ yo mām utsṛjya vipine gatavān nidrayā hṛtām 12 sākṣād devān apāhāya vṛto yaḥ sa mayā purā anuvratāṃ sābhikāmāṃ putriṇīṃ tyaktavān katham 13 agnau pāṇigṛhītāṃ ca haṃsānāṃ vacane sthitām bhariṣyāmīti satyaṃ ca pratiśrutya kva tad gatam 14 damayantyā bruvantyās tu sarvam etad ariṃdama śokajaṃ vāri netrābhyām asukhaṃ prāsravad bahu 15 atīva kṛṣṇatārābhyāṃ raktāntābhyāṃ jalaṃ tu tat parisravan nalo dṛṣṭvā śokārta idam abravīt 16 mama rājyaṃ pranaṣṭaṃ yan nāhaṃ tat kṛtavān svayam kalinā tat kṛtaṃ bhīru yac ca tvām aham atyajam 17 tvayā tu dharmabhṛcchreṣṭhe śāpenābhihataḥ purā vanasthayā duḥkhitayā śocantyā māṃ vivāsasam 18 sa maccharīre tvacchāpād dahyamāno 'vasat kaliḥ tvac chāpadagdhaḥ satataṃ so 'gnāv iva samāhitaḥ 19 mama ca vyavasāyena tapasā caiva nirjitaḥ duḥkhasyāntena cānena bhavitavyaṃ hi nau śubhe 20 vimucya māṃ gataḥ pāpaḥ sa tato 'ham ihāgataḥ tvadarthaṃ vipulaśroṇi na hi me 'nyat prayojanam 21 kathaṃ nu nārī bhartāram anuraktam anuvratam utsṛjya varayed anyaṃ yathā tvaṃ bhīru karhi cit 22 dūtāś caranti pṛthivīṃ kṛtsnāṃ nṛpatiśāsanāt bhaimī kila sma bhartāraṃ dvitīyaṃ varayiṣyati 23 svairavṛttā yathākāmam anurūpam ivātmanāḥ śrutvaiva caivaṃ tvarito bhāṅgasvarir upasthitaḥ 24 damayantī tu tac chrutvā nalasya paridevitam prāñjalir vepamānā ca bhītā vacanam abravīt |