|
1
[व] संवत्सराहिते गर्भे गान्धार्या जनमेजय आह्वयाम आस वै कुन्ती गर्भार्दं धर्मम अच्युतम 2 सा बलिं तवरिता थेवी धर्मायॊपजहार ह जजाप जप्यं विधिवथ थत्तं थुर्वाससा पुरा 3 संगम्य सा तु धर्मेण यॊगमूर्ति धरेण वै लेभे पुत्रं वरारॊहा सर्वप्राणभृतां वरम 4 ऐन्थ्रे चन्थ्रसमायुक्ते मुहूर्ते ऽभिजिते ऽषटमे थिवा मध्यगते सूर्ये तिदौ पुण्ये ऽभिपूजिते 5 समृथ्धयशसं कुन्ती सुषाव समये सुतम जातमात्रे सुते तस्मिन वाग उवाचाशरीरिणी 6 एष धर्मभृतां शरेष्ठॊ भविष्यति न संशयः युधिष्ठिर इति खयातः पाण्डॊः परदमजः सुतः 7 भविता परदितॊ राजा तरिषु लॊकेषु विश्रुतः यशसा तेजसा चैव वृत्तेन च समन्वितः 8 धार्मिकं तं सुतं लब्ध्वा पाण्डुस तां पुनर अब्रवीत पराहुः कषत्रं बलज्येष्ठं बलज्येष्ठं सुतं वृणु 9 ततस तदॊक्ता पत्या तु वायुम एवाजुहाव सा तस्माज जज्ञे महाबाहुर भीमॊ भीमपराक्रमः 10 तम अप्य अतिबलं जातं वाग अभ्यवथथ अच्युतम सर्वेषां बलिनां शरेष्ठॊ जातॊ ऽयम इति भारत 11 इथम अत्यथ्भुतं चासीज जातमात्रे वृकॊथरे यथ अङ्कात पतितॊ मातुः शिलां गात्रैर अचूर्णयत 12 कुन्ती वयाघ्रभयॊथ्विग्ना सहसॊत्पतिता किल नान्वबुध्यत संसुप्तम उत्सङ्गे सवे वृकॊथरम 13 ततः स वर्ज संघातः कुमारॊ ऽभयपतथ गिरौ पतता तेन शतधा शिला गात्रैर विचूर्णिता तां शिलां चूर्णितां थृष्ट्वा पाण्डुर विस्मयम आगमत 14 यस्मिन्न अहनि भीमस तु जज्ञे भरतसत्तम थुर्यॊधनॊ ऽपि तत्रैव परजज्ञे वसुधाधिप 15 जाते वृकॊथरे पाण्डुर इथं भूयॊ ऽनवचिन्तयत कदं नु मे वरः पुत्रॊ लॊकश्रेष्ठॊ भवेथ इति 16 थैवे पुरुषकारे च लॊकॊ ऽयं हि परतिष्ठितः तत्र थैवं तु विधिना कालयुक्तेन लभ्यते 17 इन्थ्रॊ हि राजा थेवानां परधान इति नः शरुतम अप्रमेयबलॊत्साहॊ वीर्यवान अमितथ्युतिः 18 तं तॊषयित्वा तपसा पुत्रं लप्स्ये महाबलम यं थास्यति स मे पुत्रं स वरीयान भविष्यति कर्मणा मनसा वाचा तस्मात तप्स्ये महत तपः 19 ततः पाण्डुर महातेजा मन्त्रयित्वा महर्षिभिः थिथेश कुन्त्याः कौरव्यॊ वरतं साम्वत्सरं शुभम 20 आत्मना च महाबाहुर एकपाथस्दितॊ ऽभवत उग्रं स तप आतस्दे परमेण समाधिना 21 आरिराधयिषुर थेवं तरिथशानां तम ईश्वरम सूर्येण सहधर्मात्मा पर्यवर्तत भारत 22 तं तु कालेन महता वासवः परत्यभाषत पुत्रं तव परथास्यामि तरिषु लॊकेषु विश्रुतम 23 थेवानां बराह्मणानां च सुहृथां चार्दसाधकम सुतं ते ऽगर्यं परथास्यामि सर्वामित्र विनाशनम 24 इत्य उक्तः कौरवॊ राजा वासवेन महात्मना उवाच कुन्तीं धर्मात्मा थेवराजवचः समरन 25 नीतिमन्तं महात्मानम आथित्यसमतेजसम थुराधर्षं करियावन्तम अतीवाथ्भुत थर्शनम 26 पुत्रं जनय सुश्रॊणि धाम कषत्रिय तेजसाम लब्धः परसाथॊ थेवेन्थ्रात तम आह्वय शुचिस्मिते 27 एवम उक्ता ततः शक्रम आजुहाव यशस्विनी अदाजगाम थेवेन्थ्रॊ जनयाम आस चार्जुनम 28 जातमात्रे कुमारे तु वाग उवाचाशरीरिणी महागम्भीर निर्घॊषा नभॊ नाथयती तथा 29 कार्तवीर्य समः कुन्ति शिबितुल्यपराक्रमः एष शक्र इवाजेयॊ यशस ते परदयिष्यति 30 अथित्या विष्णुना परीतिर यदाभूथ अभिवर्धिता तदा विष्णुसमः परीतिं वर्धयिष्यति ते ऽरजुनः 31 एष मथ्रान वशे कृत्वा कुरूंश च सह केकयैः चेथिकाशिकरूषांश च कुरु लक्ष्म सुधास्यति 32 एतस्य भुजवीर्येण खाण्डवे हव्यवाहनः मेथसा सर्वभूतानां तृप्तिं यास्यति वै पराम 33 गरामणीश च महीपालान एष जित्वा महाबलः भरातृभिः सहितॊ वीरस तरीन मेधान आहरिष्यति 34 जामथग्न्य समः कुन्ति विष्णुतुल्यपराक्रमः एष वीर्यवतां शरेष्ठॊ भविष्यत्य अपराजितः 35 तदा थिव्यानि चास्त्राणि निखिलान्य आहरिष्यति विप्रनष्टां शरियं चायम आहर्ता पुरुषर्षभः 36 एताम अत्यथ्भुतां वाचं कुन्तीपुत्रस्य सूतके उक्तवान वायुर आकाशे कुन्ती शुश्राव चास्य ताम 37 वाचम उच्चारिताम उच्चैस तां निशम्य तपस्विनाम बभूव परमॊ हर्षः शतशृङ्गनिवासिनाम 38 तदा थेव ऋषीणां च सेन्थ्राणां च थिवौकसाम आकाशे थुन्थुभीनां च बभूव तुमुलः सवनः 39 उथतिष्ठन महाघॊषः पुष्पवृष्टिभिर आवृतः समवेत्य च थेवानां गणाः पार्दम अपूजयन 40 काथ्रवेया वैनतेया गन्धर्वाप्सरसस तदा परजानां पतयः सर्वे सप्त चैव महर्षयः 41 भरथ्वाजः कश्यपॊ गौतमश च; विश्वामित्रॊ जमथग्निर वसिष्ठः यश चॊथितॊ भास्करे ऽभूत परनष्टे; सॊ ऽपय अत्रात्रिर भगवान आजगाम 42 मरीचिर अङ्गिराश चैव पुलस्त्यः पुलहः करतुः थक्षः परजापतिश चैव गन्धर्वाप्सरसस तदा 43 थिव्यमाल्याम्बरधराः सर्वालंकार भूषिताः उपगायन्ति बीभत्सुम उपनृत्यन्ति चाप्सराः गन्धर्वैः सहितः शरीमान परागायत च तुम्बुरुः 44 भीमसेनॊग्र सेनौ च ऊर्णायुर अनघस तदा गॊपतिर धृतराष्ट्रश च सूर्यवर्चाश च सप्तमः 45 युगपस तृणपः कार्ष्णिर नन्थिश चित्ररदस तदा तरयॊथशः शालिशिराः पर्जन्यश च चतुर्थशः 46 कलिः पञ्चथशश चात्र नारथश चैव षॊडशः सथ वा बृहथ वा बृहकः करालश च महायशाः 47 बरह्म चारी बहुगुणः सुपर्णश चेति विश्रुतः विश्वावसुर भुमन्युश च सुचन्थ्रॊ थशमस तदा 48 गीतमाधुर्य संपन्नौ विख्यातौ च हहाहुहू इत्य एते थेवगन्धर्वा जगुस तत्र नरर्षभम 49 तदैवाप्सरसॊ हृष्टाः सर्वालंकार भूषिताः ननृतुर वै महाभागा जगुश चायतलॊचनाः 50 अनूना चानवथ्या च परिय मुख्या गुणावरा अथ्रिका च तदा साची मिश्रकेशी अलम्बुसा 51 मरीचिः शिचुका चैव विथ्युत पर्णा तिलॊत्तमा अग्निका लक्षणा कषेमा थेवी रम्भा मनॊरमा 52 असिता च सुबाहुश च सुप्रिया सुवपुस तदा पुण्डरीका सुगन्धा च सुरदा च परमादिनी 53 काम्या शारथ्वती चैव ननृतुस तत्र संघशः मेनका सहजन्या च पर्णिका पुञ्जिकस्दला 54 ऋतुस्दला घृताची च विश्वाची पूर्वचित्त्य अपि उम्लॊचेत्य अभिविख्याता परम्लॊचेति च ता थश उर्वश्य एकाथशीत्य एता जगुर आयतलॊचनाः 55 धातार्यमा च मित्रश च वरुणॊ ऽंशॊ भगस तदा इन्थ्रॊ विवस्वान पूषा च तवष्टा च सविता तदा 56 पर्जन्यश चैव विष्णुश च आथित्याः पावकार्चिषः महिमानं पाण्डवस्य वर्धयन्तॊ ऽमबरे सदिताः 57 मृगव्याधश च शर्वश च निरृतिश च महायशाः अजैकपाथ अहिर बुध्न्यः पिनाकी च परंतपः 58 थहनॊ ऽदेश्वरश चैव कपाली च विशां पते सदाणुर भवश च भगवान रुथ्रास तत्रावतस्दिरे 59 अश्विनौ वसवश चाष्टौ मरुतश च महाबलाः विश्वे थेवास तदा साध्यास तत्रासन परिसंस्दिताः 60 कर्कॊटकॊ ऽद शेषश च वासुकिश च भुजंगमः कच्छपश चापकुण्डश च तक्षकश च महॊरगः 61 आययुस तेजसा युक्ता महाक्रॊधा महाबलाः एते चान्ये च बहवस तत्र नागा वयवस्दिताः 62 तार्क्ष्यश चारिष्टनेमिश च गरुडश चासित धवजः अरुणश चारुणिश चैव वैनतेया वयवस्दिताः 63 तथ थृष्ट्वा महथ आश्चर्यं विस्मिता मुनिसत्तमाः अधिकां सम ततॊ वृत्तिम अवर्तन पाण्डवान परति 64 पाण्डुस तु पुनर एवैनां पुत्र लॊभान महायशाः पराहिणॊथ थर्शनीयाङ्गीं कुन्ती तव एनम अदाब्रवीत 65 नातश चतुर्दं परसवम आपत्स्व अपि वथन्त्य उत अतः परं चारिणी सयात पञ्चमे बन्धकी भवेत 66 स तवं विथ्वन धर्मम इमं बुथ्धिगम्यं कदं नु माम अपत्यार्दं समुत्क्रम्य परमाथाथ इव भाषसे |
1
[v] saṃvatsarāhite garbhe gāndhāryā janamejaya āhvayām āsa vai kuntī garbhārthaṃ dharmam acyutam 2 sā baliṃ tvaritā devī dharmāyopajahāra ha jajāpa japyaṃ vidhivad dattaṃ durvāsasā purā 3 saṃgamya sā tu dharmeṇa yogamūrti dhareṇa vai lebhe putraṃ varārohā sarvaprāṇabhṛtāṃ varam 4 aindre candrasamāyukte muhūrte 'bhijite 'ṣṭame divā madhyagate sūrye tithau puṇye 'bhipūjite 5 samṛddhayaśasaṃ kuntī suṣāva samaye sutam jātamātre sute tasmin vāg uvācāśarīriṇī 6 eṣa dharmabhṛtāṃ śreṣṭho bhaviṣyati na saṃśayaḥ yudhiṣṭhira iti khyātaḥ pāṇḍoḥ prathamajaḥ sutaḥ 7 bhavitā prathito rājā triṣu lokeṣu viśrutaḥ yaśasā tejasā caiva vṛttena ca samanvitaḥ 8 dhārmikaṃ taṃ sutaṃ labdhvā pāṇḍus tāṃ punar abravīt prāhuḥ kṣatraṃ balajyeṣṭhaṃ balajyeṣṭhaṃ sutaṃ vṛṇu 9 tatas tathoktā patyā tu vāyum evājuhāva sā tasmāj jajñe mahābāhur bhīmo bhīmaparākramaḥ 10 tam apy atibalaṃ jātaṃ vāg abhyavadad acyutam sarveṣāṃ balināṃ śreṣṭho jāto 'yam iti bhārata 11 idam atyadbhutaṃ cāsīj jātamātre vṛkodare yad aṅkāt patito mātuḥ śilāṃ gātrair acūrṇayat 12 kuntī vyāghrabhayodvignā sahasotpatitā kila nānvabudhyata saṃsuptam utsaṅge sve vṛkodaram 13 tataḥ sa varja saṃghātaḥ kumāro 'bhyapatad girau patatā tena śatadhā śilā gātrair vicūrṇitā tāṃ śilāṃ cūrṇitāṃ dṛṣṭvā pāṇḍur vismayam āgamat 14 yasminn ahani bhīmas tu jajñe bharatasattama duryodhano 'pi tatraiva prajajñe vasudhādhipa 15 jāte vṛkodare pāṇḍur idaṃ bhūyo 'nvacintayat kathaṃ nu me varaḥ putro lokaśreṣṭho bhaved iti 16 daive puruṣakāre ca loko 'yaṃ hi pratiṣṭhitaḥ tatra daivaṃ tu vidhinā kālayuktena labhyate 17 indro hi rājā devānāṃ pradhāna iti naḥ śrutam aprameyabalotsāho vīryavān amitadyutiḥ 18 taṃ toṣayitvā tapasā putraṃ lapsye mahābalam yaṃ dāsyati sa me putraṃ sa varīyān bhaviṣyati karmaṇā manasā vācā tasmāt tapsye mahat tapaḥ 19 tataḥ pāṇḍur mahātejā mantrayitvā maharṣibhiḥ dideśa kuntyāḥ kauravyo vrataṃ sāmvatsaraṃ śubham 20 ātmanā ca mahābāhur ekapādasthito 'bhavat ugraṃ sa tapa ātasthe parameṇa samādhinā 21 ārirādhayiṣur devaṃ tridaśānāṃ tam īśvaram sūryeṇa sahadharmātmā paryavartata bhārata 22 taṃ tu kālena mahatā vāsavaḥ pratyabhāṣata putraṃ tava pradāsyāmi triṣu lokeṣu viśrutam 23 devānāṃ brāhmaṇānāṃ ca suhṛdāṃ cārthasādhakam sutaṃ te 'gryaṃ pradāsyāmi sarvāmitra vināśanam 24 ity uktaḥ kauravo rājā vāsavena mahātmanā uvāca kuntīṃ dharmātmā devarājavacaḥ smaran 25 nītimantaṃ mahātmānam ādityasamatejasam durādharṣaṃ kriyāvantam atīvādbhuta darśanam 26 putraṃ janaya suśroṇi dhāma kṣatriya tejasām labdhaḥ prasādo devendrāt tam āhvaya śucismite 27 evam uktā tataḥ śakram ājuhāva yaśasvinī athājagāma devendro janayām āsa cārjunam 28 jātamātre kumāre tu vāg uvācāśarīriṇī mahāgambhīra nirghoṣā nabho nādayatī tadā 29 kārtavīrya samaḥ kunti śibitulyaparākramaḥ eṣa śakra ivājeyo yaśas te prathayiṣyati 30 adityā viṣṇunā prītir yathābhūd abhivardhitā tathā viṣṇusamaḥ prītiṃ vardhayiṣyati te 'rjunaḥ 31 eṣa madrān vaśe kṛtvā kurūṃś ca saha kekayaiḥ cedikāśikarūṣāṃś ca kuru lakṣma sudhāsyati 32 etasya bhujavīryeṇa khāṇḍave havyavāhanaḥ medasā sarvabhūtānāṃ tṛptiṃ yāsyati vai parām 33 grāmaṇīś ca mahīpālān eṣa jitvā mahābalaḥ bhrātṛbhiḥ sahito vīras trīn medhān āhariṣyati 34 jāmadagnya samaḥ kunti viṣṇutulyaparākramaḥ eṣa vīryavatāṃ śreṣṭho bhaviṣyaty aparājitaḥ 35 tathā divyāni cāstrāṇi nikhilāny āhariṣyati vipranaṣṭāṃ śriyaṃ cāyam āhartā puruṣarṣabhaḥ 36 etām atyadbhutāṃ vācaṃ kuntīputrasya sūtake uktavān vāyur ākāśe kuntī śuśrāva cāsya tām 37 vācam uccāritām uccais tāṃ niśamya tapasvinām babhūva paramo harṣaḥ śataśṛṅganivāsinām 38 tathā deva ṛṣīṇāṃ ca sendrāṇāṃ ca divaukasām ākāśe dundubhīnāṃ ca babhūva tumulaḥ svanaḥ 39 udatiṣṭhan mahāghoṣaḥ puṣpavṛṣṭibhir āvṛtaḥ samavetya ca devānāṃ gaṇāḥ pārtham apūjayan 40 kādraveyā vainateyā gandharvāpsarasas tathā prajānāṃ patayaḥ sarve sapta caiva maharṣayaḥ 41 bharadvājaḥ kaśyapo gautamaś ca; viśvāmitro jamadagnir vasiṣṭhaḥ yaś codito bhāskare 'bhūt pranaṣṭe; so 'py atrātrir bhagavān ājagāma 42 marīcir aṅgirāś caiva pulastyaḥ pulahaḥ kratuḥ dakṣaḥ prajāpatiś caiva gandharvāpsarasas tathā 43 divyamālyāmbaradharāḥ sarvālaṃkāra bhūṣitāḥ upagāyanti bībhatsum upanṛtyanti cāpsarāḥ gandharvaiḥ sahitaḥ śrīmān prāgāyata ca tumburuḥ 44 bhīmasenogra senau ca ūrṇāyur anaghas tathā gopatir dhṛtarāṣṭraś ca sūryavarcāś ca saptamaḥ 45 yugapas tṛṇapaḥ kārṣṇir nandiś citrarathas tathā trayodaśaḥ śāliśirāḥ parjanyaś ca caturdaśaḥ 46 kaliḥ pañcadaśaś cātra nāradaś caiva ṣoḍaśaḥ sad vā bṛhad vā bṛhakaḥ karālaś ca mahāyaśāḥ 47 brahma cārī bahuguṇaḥ suparṇaś ceti viśrutaḥ viśvāvasur bhumanyuś ca sucandro daśamas tathā 48 gītamādhurya saṃpannau vikhyātau ca hahāhuhū ity ete devagandharvā jagus tatra nararṣabham 49 tathaivāpsaraso hṛṣṭāḥ sarvālaṃkāra bhūṣitāḥ nanṛtur vai mahābhāgā jaguś cāyatalocanāḥ 50 anūnā cānavadyā ca priya mukhyā guṇāvarā adrikā ca tathā sācī miśrakeśī alambusā 51 marīciḥ śicukā caiva vidyut parṇā tilottamā agnikā lakṣaṇā kṣemā devī rambhā manoramā 52 asitā ca subāhuś ca supriyā suvapus tathā puṇḍarīkā sugandhā ca surathā ca pramāthinī 53 kāmyā śāradvatī caiva nanṛtus tatra saṃghaśaḥ menakā sahajanyā ca parṇikā puñjikasthalā 54 ṛtusthalā ghṛtācī ca viśvācī pūrvacitty api umlocety abhivikhyātā pramloceti ca tā daśa urvaśy ekādaśīty etā jagur āyatalocanāḥ 55 dhātāryamā ca mitraś ca varuṇo 'ṃśo bhagas tathā indro vivasvān pūṣā ca tvaṣṭā ca savitā tathā 56 parjanyaś caiva viṣṇuś ca ādityāḥ pāvakārciṣaḥ mahimānaṃ pāṇḍavasya vardhayanto 'mbare sthitāḥ 57 mṛgavyādhaś ca śarvaś ca nirṛtiś ca mahāyaśāḥ ajaikapād ahir budhnyaḥ pinākī ca paraṃtapaḥ 58 dahano 'theśvaraś caiva kapālī ca viśāṃ pate sthāṇur bhavaś ca bhagavān rudrās tatrāvatasthire 59 aśvinau vasavaś cāṣṭau marutaś ca mahābalāḥ viśve devās tathā sādhyās tatrāsan parisaṃsthitāḥ 60 karkoṭako 'tha śeṣaś ca vāsukiś ca bhujaṃgamaḥ kacchapaś cāpakuṇḍaś ca takṣakaś ca mahoragaḥ 61 āyayus tejasā yuktā mahākrodhā mahābalāḥ ete cānye ca bahavas tatra nāgā vyavasthitāḥ 62 tārkṣyaś cāriṣṭanemiś ca garuḍaś cāsita dhvajaḥ aruṇaś cāruṇiś caiva vainateyā vyavasthitāḥ 63 tad dṛṣṭvā mahad āścaryaṃ vismitā munisattamāḥ adhikāṃ sma tato vṛttim avartan pāṇḍavān prati 64 pāṇḍus tu punar evaināṃ putra lobhān mahāyaśāḥ prāhiṇod darśanīyāṅgīṃ kuntī tv enam athābravīt 65 nātaś caturthaṃ prasavam āpatsv api vadanty uta ataḥ paraṃ cāriṇī syāt pañcame bandhakī bhavet 66 sa tvaṃ vidvan dharmam imaṃ buddhigamyaṃ kathaṃ nu mām apatyārthaṃ samutkramya pramādād iva bhāṣase |