|
1
[वै] ततॊ मृगसहस्राणि हत्वा विपुलवाहनः राजा मृगप्रसङ्गेन वनम अन्यथ विवेश ह 2 एक एवॊत्तम बलः कषुत्पिपासा समन्वितः स वनस्यान्तम आसाथ्य महथ ईरिणम आसथत 3 तच चाप्य अतीत्य नृपतिर उत्तमाश्रमसंयुतम मनः परह्लाथ जननं थृष्टिकान्तम अतीव च शीतमारुत संयुक्तं जगामान्यन महथ वनम 4 पुष्पितैः पाथपैः कीर्णम अतीव सुखशाथ्वलम विपुलं मधुरारावैर नाथितं विहगैस तदा 5 परवृथ्धविटपैर वृक्षैः सुखच छायैः समावृतम षट पथाघूर्णित लतं लक्ष्म्या परमया युतम 6 नापुष्पः पाथपः कश चिन नाफलॊ नापि कण्टकी षट पथैर वाप्य अनाकीर्णस तस्मिन वै कानने ऽभवत 7 विहगैर नाथितं पुष्पैर अलंकृतम अतीव च सर्वर्तुकुसुमैर वृक्षैर अतीव सुखशाथ्वलम मनॊरमं महेष्वासॊ विवेश वनम उत्तमम 8 मारुतागलितास तत्र थरुमाः कुसुमशालिनः पुष्पवृष्टिं विचित्रां सम वयसृजंस ते पुनः पुनः 9 थिवस्पृशॊ ऽद संघुष्टाः पक्षिभिर मधुरस्वरैः विरेजुः पाथपास तत्र विचित्रकुसुमाम्बराः 10 तेषां तत्र परवालेषु पुष्पभारावनामिषु रुवन्ति रावं विहगाः षट पथैः सहिता मृथु 11 तत्र परथेशांश च बहून कुसुमॊत्कर मण्डितान लतागृहपरिक्षिप्तान मनसः परीतिवर्धनान संपश्यन स महातेजा बभूव मुथितस तथा 12 परस्पराशिष्ट शाखैः पाथपैः कुसुमाचितैः अशॊभत वनं तत तैर महेन्थ्रध्वजसंनिभैः 13 सुखशीतः सुगन्धी च पुष्परेणु वहॊ ऽनिलः परिक्रामन वने वृक्षान उपैतीव रिरंसया 14 एवंगुणसमायुक्तं थथर्श स वनं नृपः नथी कच्छॊथ्भवं कान्तम उच्छ्रितध्वजसंनिभम 15 परेक्षमाणॊ वनं तत तु सुप्रहृष्ट विहंगमम आश्रमप्रवरं रम्यं थथर्श च मनॊरमम 16 नानावृक्षसमाकीर्णं संप्रज्वलित पावकम यतिभिर वालखिल्यैश च वृतं मुनिगणान्वितम 17 अग्न्यागारैश च बहुभिः पुष्पसंस्तर संस्तृतम महाकच्छैर बृहथ्भिश च विभ्राजितम अतीव च 18 मालिनीम अभितॊ राजन नथीं पुण्यां सुखॊथकाम नैकपक्षिगणाकीर्णां तपॊवनमनॊरमाम तत्र वयालमृगान सौम्यान पश्यन परीतिम अवाप सः 19 तं चाप्य अतिरदः शरीमान आश्रमं परत्यपथ्यत थेवलॊकप्रतीकाशं सर्वतः सुमनॊहरम 20 नथीम आश्रमसंश्लिष्टां पुण्यतॊयां थथर्श सः सर्वप्राणभृतां तत्र जननीम इव विष्ठिताम 21 सचक्रवाकपुलिनां पुष्पफेन परवाहिनीम सकिंनरगणावासां वानरर्क्ष निषेविताम 22 पुण्यस्वाख्याय संघुष्टां पुलिनैर उपशॊभिताम मत्तवारणशार्थूल भुजगेन्थ्रनिषेविताम 23 नथीम आश्रमसंबथ्धां थृष्ट्वाश्रमपथं तदा चकाराभिप्रवेशाय मतिं स नृपतिस तथा 24 अलंकृतं थवीपवत्या मालिन्या रम्यतीरया नरनारायण सदानं गङ्गयेवॊपशॊभितम मत्तबर्हिण संघुष्टं परविवेश महथ वनम 25 तत स चैत्ररदप्रख्यं समुपेत्य नरेश्वरः अतीव गुणसंपन्नम अनिर्थेश्यं च वर्चसा महर्षिं काश्यपं थरष्टुम अद कण्वं तपॊधनम 26 रदिनीम अश्वसंबाधां पथातिगणसंकुलाम अवस्दाप्य वनथ्वारि सेनाम इथम उवाच सः 27 मुनिं विरजसं थरष्टुं गमिष्यामि तपॊधनम काश्यपं सदीयताम अत्र यावथागमनं मम 28 तथ वनं नन्थनप्रख्यम आसाथ्य मनुजेश्वरः कषुत्पिपासे जहौ राजा हर्षं चावाप पुष्कलम 29 सामात्यॊ राजलिङ्गानि सॊ ऽपनीय नराधिपः पुरॊहित सहायश च जगामाश्रमम उत्तमम थिथृक्षुस तत्र तम ऋषिं तपॊ राशिम अदाव्ययम 30 बरह्मलॊकप्रतीकाशम आश्रमं सॊ ऽभिवीक्ष्य च षट्पथॊथ्गीत संघुष्टं नानाथ्विज गणायुतम 31 ऋचॊ बह्वृच मुख्यैश च परेर्यमाणाः पथक्रमैः शुश्राव मनुजव्याघ्रॊ विततेष्व इह कर्मसु 32 यज्ञविथ्याङ्गविथ्भिश च करमथ्भिश च करमान अपि अमितात्मभिः सुनियतैः शुशुभे स तथाश्रमः 33 अदर्ववेथ परवराः पूगयाज्ञिक संमताः संहिताम ईरयन्ति सम पथक्रमयुतां तु ते 34 शब्थसंस्कार संयुक्तं बरुवथ्भिश चापरैर थविजैः नाथितः स बभौ शरीमान बरह्मलॊक इवाश्रमः 35 यज्ञसंस्कार विथ्भिश च करमशिक्षा विशारथैः नयायतत्त्वार्द विज्ञानसंपन्नैर वेथपारगैः 36 नाना वाक्यसमाहार समवाय विशारथैः विशेषकार्यविथ्भिश च मॊक्षधर्मपरायणैः 37 सदापनाक्षेप सिथ्धान्त परमार्दज्ञतां गतैः लॊकायतिक मुख्यैश च समन्ताथ अनुनाथितम 38 तत्र तत्र च विप्रेन्थ्रान नियतान संशितव्रता जपहॊमपरान सिथ्धान थथर्श परवीर हा 39 आसनानि विचित्राणि पुष्पवन्ति महापतिः परयत्नॊपहितानि सम थृष्ट्वा विस्मयम आगमत 40 थेवतायतनानां च पूजां परेक्ष्य कृतां थविजः बरह्मलॊकस्दम आत्मानं मेने स नृपसत्तमः 41 स काश्यप तपॊ गुप्तम आश्रमप्रवरं शुभम नातृप्यत परेक्षमाणॊ वै तपॊधनगणैर युतम 42 सा काश्यपस्यायतनं महाव्रतैर; वृतं समन्ताथ ऋषिभिस तपॊधनैः विवेश सामात्यपुरॊहितॊ ऽरिहा; विविक्तम अत्यर्द मनॊ रहं शिवम |
1
[vai] tato mṛgasahasrāṇi hatvā vipulavāhanaḥ rājā mṛgaprasaṅgena vanam anyad viveśa ha 2 eka evottama balaḥ kṣutpipāsā samanvitaḥ sa vanasyāntam āsādya mahad īriṇam āsadat 3 tac cāpy atītya nṛpatir uttamāśramasaṃyutam manaḥ prahlāda jananaṃ dṛṣṭikāntam atīva ca śītamāruta saṃyuktaṃ jagāmānyan mahad vanam 4 puṣpitaiḥ pādapaiḥ kīrṇam atīva sukhaśādvalam vipulaṃ madhurārāvair nāditaṃ vihagais tathā 5 pravṛddhaviṭapair vṛkṣaiḥ sukhac chāyaiḥ samāvṛtam ṣaṭ padāghūrṇita lataṃ lakṣmyā paramayā yutam 6 nāpuṣpaḥ pādapaḥ kaś cin nāphalo nāpi kaṇṭakī ṣaṭ padair vāpy anākīrṇas tasmin vai kānane 'bhavat 7 vihagair nāditaṃ puṣpair alaṃkṛtam atīva ca sarvartukusumair vṛkṣair atīva sukhaśādvalam manoramaṃ maheṣvāso viveśa vanam uttamam 8 mārutāgalitās tatra drumāḥ kusumaśālinaḥ puṣpavṛṣṭiṃ vicitrāṃ sma vyasṛjaṃs te punaḥ punaḥ 9 divaspṛśo 'tha saṃghuṣṭāḥ pakṣibhir madhurasvaraiḥ virejuḥ pādapās tatra vicitrakusumāmbarāḥ 10 teṣāṃ tatra pravāleṣu puṣpabhārāvanāmiṣu ruvanti rāvaṃ vihagāḥ ṣaṭ padaiḥ sahitā mṛdu 11 tatra pradeśāṃś ca bahūn kusumotkara maṇḍitān latāgṛhaparikṣiptān manasaḥ prītivardhanān saṃpaśyan sa mahātejā babhūva muditas tadā 12 parasparāśiṣṭa śākhaiḥ pādapaiḥ kusumācitaiḥ aśobhata vanaṃ tat tair mahendradhvajasaṃnibhaiḥ 13 sukhaśītaḥ sugandhī ca puṣpareṇu vaho 'nilaḥ parikrāman vane vṛkṣān upaitīva riraṃsayā 14 evaṃguṇasamāyuktaṃ dadarśa sa vanaṃ nṛpaḥ nadī kacchodbhavaṃ kāntam ucchritadhvajasaṃnibham 15 prekṣamāṇo vanaṃ tat tu suprahṛṣṭa vihaṃgamam āśramapravaraṃ ramyaṃ dadarśa ca manoramam 16 nānāvṛkṣasamākīrṇaṃ saṃprajvalita pāvakam yatibhir vālakhilyaiś ca vṛtaṃ munigaṇānvitam 17 agnyāgāraiś ca bahubhiḥ puṣpasaṃstara saṃstṛtam mahākacchair bṛhadbhiś ca vibhrājitam atīva ca 18 mālinīm abhito rājan nadīṃ puṇyāṃ sukhodakām naikapakṣigaṇākīrṇāṃ tapovanamanoramām tatra vyālamṛgān saumyān paśyan prītim avāpa saḥ 19 taṃ cāpy atirathaḥ śrīmān āśramaṃ pratyapadyata devalokapratīkāśaṃ sarvataḥ sumanoharam 20 nadīm āśramasaṃśliṣṭāṃ puṇyatoyāṃ dadarśa saḥ sarvaprāṇabhṛtāṃ tatra jananīm iva viṣṭhitām 21 sacakravākapulināṃ puṣpaphena pravāhinīm sakiṃnaragaṇāvāsāṃ vānararkṣa niṣevitām 22 puṇyasvākhyāya saṃghuṣṭāṃ pulinair upaśobhitām mattavāraṇaśārdūla bhujagendraniṣevitām 23 nadīm āśramasaṃbaddhāṃ dṛṣṭvāśramapadaṃ tathā cakārābhipraveśāya matiṃ sa nṛpatis tadā 24 alaṃkṛtaṃ dvīpavatyā mālinyā ramyatīrayā naranārāyaṇa sthānaṃ gaṅgayevopaśobhitam mattabarhiṇa saṃghuṣṭaṃ praviveśa mahad vanam 25 tat sa caitrarathaprakhyaṃ samupetya nareśvaraḥ atīva guṇasaṃpannam anirdeśyaṃ ca varcasā maharṣiṃ kāśyapaṃ draṣṭum atha kaṇvaṃ tapodhanam 26 rathinīm aśvasaṃbādhāṃ padātigaṇasaṃkulām avasthāpya vanadvāri senām idam uvāca saḥ 27 muniṃ virajasaṃ draṣṭuṃ gamiṣyāmi tapodhanam kāśyapaṃ sthīyatām atra yāvadāgamanaṃ mama 28 tad vanaṃ nandanaprakhyam āsādya manujeśvaraḥ kṣutpipāse jahau rājā harṣaṃ cāvāpa puṣkalam 29 sāmātyo rājaliṅgāni so 'panīya narādhipaḥ purohita sahāyaś ca jagāmāśramam uttamam didṛkṣus tatra tam ṛṣiṃ tapo rāśim athāvyayam 30 brahmalokapratīkāśam āśramaṃ so 'bhivīkṣya ca ṣaṭpadodgīta saṃghuṣṭaṃ nānādvija gaṇāyutam 31 ṛco bahvṛca mukhyaiś ca preryamāṇāḥ padakramaiḥ śuśrāva manujavyāghro vitateṣv iha karmasu 32 yajñavidyāṅgavidbhiś ca kramadbhiś ca kramān api amitātmabhiḥ suniyataiḥ śuśubhe sa tadāśramaḥ 33 atharvaveda pravarāḥ pūgayājñika saṃmatāḥ saṃhitām īrayanti sma padakramayutāṃ tu te 34 śabdasaṃskāra saṃyuktaṃ bruvadbhiś cāparair dvijaiḥ nāditaḥ sa babhau śrīmān brahmaloka ivāśramaḥ 35 yajñasaṃskāra vidbhiś ca kramaśikṣā viśāradaiḥ nyāyatattvārtha vijñānasaṃpannair vedapāragaiḥ 36 nānā vākyasamāhāra samavāya viśāradaiḥ viśeṣakāryavidbhiś ca mokṣadharmaparāyaṇaiḥ 37 sthāpanākṣepa siddhānta paramārthajñatāṃ gataiḥ lokāyatika mukhyaiś ca samantād anunāditam 38 tatra tatra ca viprendrān niyatān saṃśitavratā japahomaparān siddhān dadarśa paravīra hā 39 āsanāni vicitrāṇi puṣpavanti mahāpatiḥ prayatnopahitāni sma dṛṣṭvā vismayam āgamat 40 devatāyatanānāṃ ca pūjāṃ prekṣya kṛtāṃ dvijaḥ brahmalokastham ātmānaṃ mene sa nṛpasattamaḥ 41 sa kāśyapa tapo guptam āśramapravaraṃ śubham nātṛpyat prekṣamāṇo vai tapodhanagaṇair yutam 42 sā kāśyapasyāyatanaṃ mahāvratair; vṛtaṃ samantād ṛṣibhis tapodhanaiḥ viveśa sāmātyapurohito 'rihā; viviktam atyartha mano rahaṃ śivam |