|
1
[मन्त्रिणह] ततः स राजा राजेन्थ्र सकन्धे तस्य भुजंगमम मुनेः कषुत कषाम आसज्य सवपुरं पुनर आययौ 2 ऋषेस तस्य तु पुत्रॊ ऽभूथ गवि जातॊ महायशाः शृङ्गी नाम महातेजास तिग्मवीर्यॊ ऽतिकॊपनः 3 बरह्माणं सॊ ऽभयुपागम्य मुनिः पूजां चकार ह अनुज्ञातॊ गतस तत्र शृङ्गी शुश्राव तं तथा सख्युः सकाशात पितरं पित्रा ते धर्षितं तदा 4 मृतं सर्पं समासक्तं पित्रा ते जनमेजय वहन्तं कुरुशार्थूल सकन्धेनानपकारिणम 5 तपस्विनम अतीवाद तं मुनिप्रवरं नृप जितेन्थ्रिय विशुथ्धं च सदितं कर्मण्य अदाथ्भुते 6 तपसा थयॊतितात्मानं सवेष्व अङ्गेषु यतं तदा शुभाचारं शुभकदं सुस्दिरं तम अलॊलुपम 7 अक्षुथ्रम अनसूयं च वृथ्धं मौन वरते सदितम शरण्यं सर्वभूतानां पित्रा विप्रकृतं तव 8 शशापाद स तच छरुत्वा पितरं ते रुषान्वितः ऋषेः पुत्रॊ महातेजा बालॊ ऽपि सदविरैर वरः 9 स कषिप्रम उथकं सपृष्ट्वा रॊषाथ इथम उवाच ह पितरं ते ऽभिसंधाय तेजसा परज्वलन्न इव 10 अनागसि गुरौ यॊ मे मृतं सर्पम अवासृजत तं नागस तक्षकः करुथ्धस तेजसा साथयिष्यति सप्तरात्राथ इतः पापं पश्य मे तपसॊ बलम 11 इत्य उक्त्वा परययौ तत्र पिता यत्रास्य सॊ ऽभवत थृष्ट्वा च पितरं तस्मै शापं तं परत्यवेथयत 12 स चापि मुनिशार्थूलः परेषयाम आस ते पितुः शप्तॊ ऽसि मम पुत्रेण यत्तॊ भव महीपते तक्षकस तवां महाराज तेजसा साथयिष्यति 13 शरुत्वा तु तथ वचॊ घॊरं पिता ते जनमेजय यत्तॊ ऽभवत परित्रस्तस तक्षकात पन्नगॊत्तमात 14 ततस तस्मिंस तु थिवसे सप्तमे समुपस्दिते राज्ञः समीपं बरह्मर्षिः काश्यपॊ गन्तुम ऐच्छत 15 तं थथर्शाद नागेन्थ्रः काश्यपं तक्षकस तथा तम अब्रवीत पन्नगेन्थ्रः काश्यपं तवरितं वरजन कव भवांस तवरितॊ याति किं च कार्यं चिकीर्षति 16 [क] यत्र राजा कुरुश्रेष्ठः परिक्षिन नाम वै थविजः तक्षकेण भुजंगेन धक्ष्यते किल तत्र वै 17 गच्छाम्य अहं तं तवरितः सथ्यः कर्तुम अपज्वरम मयाभिपन्नं तं चापि न सर्पॊ धर्षयिष्यति 18 [त] किमर्दं तं मया थष्टं संजीवयितुम इच्छसि बरूहि कामम अहं ते ऽथय थथ्मि सवं वेश्म गम्यताम 19 [मन्त्रिणह] धनलिप्सुर अहं तत्र यामीत्य उक्तश च तेन सः तम उवाच महात्मानं मानयञ शलक्ष्णया गिरा 20 यावथ धनं परार्दयसे तस्माथ राज्ञस ततॊ ऽधिकम गृहाण मत्त एव तवं संनिवर्तस्व चानघ 21 स एवम उक्तॊ नागेन काश्यपॊ थविपथां वरः लब्ध्वा वित्तं निववृते तक्षकाथ यावथ ईप्सितम 22 तस्मिन परतिगते विप्रे छथ्मनॊपेत्य तक्षकः तं नृपं नृपतिश्रेष्ठ पितरं धार्मिकं तव 23 परासाथस्दं यत्तम अपि थग्धवान विषवह्निना ततस तवं पुरुषव्याघ्र विजयायाभिषेचितः 24 एतथ थृष्टं शरुतं चापि यदावन नृपसत्तम अस्माभिर निखिलं सर्वं कदितं ते सुथारुणम 25 शरुत्वा चैतं नृपश्रेष्ठ पार्दिवस्य पराभवम अस्य चर्षेर उत्तङ्कस्य विधत्स्व यथ अनन्तरम 26 [ज] एतत तु शरॊतुम इच्छामि अटव्यां निर्जने वने संवाथं पन्नगेन्थ्रस्य काश्यपस्य च यत तथा 27 केन थृष्टं शरुतं चापि भवतां शरॊत्रम आगतम शरुत्वा चाद विधास्यामि पन्नगान्तकरीं मतिम 28 [म] शृणु राजन यदास्माकं येनैतत कदितं पुरा समागमं थविजेन्थ्रस्य पन्नगेन्थ्रस्य चाध्वनि 29 तस्मिन वृक्षे नरः कश चिथ इन्धनार्दाय पार्दिव विचिन्वन पूर्वम आरूढः शुष्कशाखं वनस्पतिम अबुध्यमानौ तं तत्र वृक्षस्दं पन्नगथ्विजौ 30 स तु तेनैव वृक्षेण भस्मीभूतॊ ऽभवत तथा थविज परभावाथ राजेन्थ्र जीवितः सवनस्पतिः 31 तेन गत्वा नृपश्रेष्ठ नगरे ऽसमिन निवेथितम यदावृत्तं तु तत सर्वं तक्षकस्य थविजस्य च 32 एतत ते कदितं राजन यदावृत्तं यदा शरुतम शरुत्वा तु नृपशार्थूल परकुरुष्व यदेप्सितम 33 [स] मन्त्रिणां तु वचः शरुत्वा स राजा जनमेजयः पर्यतप्यत थुःखार्तः परत्यपिंषत करे करम 34 निःश्वासम उष्णम असकृथ थीर्घं राजीवलॊचनः मुमॊचाश्रूणि च तथा नेत्राभ्यां परततं नृपः उवाच च महीपालॊ थुःखशॊकसमन्वितः 35 शरुत्वैतथ भवतां वाक्यं पितुर मे सवर्गतिं परति निश्चितेयं मम मतिर या वै तां मे निबॊधत 36 अनन्तरम अहं मन्ये तक्षकाय थुरात्मने परतिकर्तव्यम इत्य एव येन मे हिंसितः पिता 37 ऋषेर हि शृङ्गेर वचनं कृत्वा थग्ध्वा च पार्दिवम यथि गच्छेथ असौ पापॊ ननु जीवेत पिता मम 38 परिहीयेत किं तस्य यथि जीवेत स पार्दिवः काश्यपस्य परसाथेन मन्त्रिणां सुनयेन च 39 स तु वारितवान मॊहात काश्यपं थविजसत्तमम संजिजीवयिषुं पराप्तं राजानम अपराजितम 40 महान अतिक्रमॊ हय एष तक्षकस्य थुरात्मनः थविजस्य यॊ ऽथथथ थरव्यं मा नृपं जीवयेथ इति 41 उत्तङ्कस्य परियं कुर्वन्न आत्मनश च महत परियम भवतां चैव सर्वेषां यास्याम्य अपचितिं पितुः |
1
[mantriṇah] tataḥ sa rājā rājendra skandhe tasya bhujaṃgamam muneḥ kṣut kṣāma āsajya svapuraṃ punar āyayau 2 ṛṣes tasya tu putro 'bhūd gavi jāto mahāyaśāḥ śṛṅgī nāma mahātejās tigmavīryo 'tikopanaḥ 3 brahmāṇaṃ so 'bhyupāgamya muniḥ pūjāṃ cakāra ha anujñāto gatas tatra śṛṅgī śuśrāva taṃ tadā sakhyuḥ sakāśāt pitaraṃ pitrā te dharṣitaṃ tathā 4 mṛtaṃ sarpaṃ samāsaktaṃ pitrā te janamejaya vahantaṃ kuruśārdūla skandhenānapakāriṇam 5 tapasvinam atīvātha taṃ munipravaraṃ nṛpa jitendriya viśuddhaṃ ca sthitaṃ karmaṇy athādbhute 6 tapasā dyotitātmānaṃ sveṣv aṅgeṣu yataṃ tathā śubhācāraṃ śubhakathaṃ susthiraṃ tam alolupam 7 akṣudram anasūyaṃ ca vṛddhaṃ mauna vrate sthitam śaraṇyaṃ sarvabhūtānāṃ pitrā viprakṛtaṃ tava 8 śaśāpātha sa tac chrutvā pitaraṃ te ruṣānvitaḥ ṛṣeḥ putro mahātejā bālo 'pi sthavirair varaḥ 9 sa kṣipram udakaṃ spṛṣṭvā roṣād idam uvāca ha pitaraṃ te 'bhisaṃdhāya tejasā prajvalann iva 10 anāgasi gurau yo me mṛtaṃ sarpam avāsṛjat taṃ nāgas takṣakaḥ kruddhas tejasā sādayiṣyati saptarātrād itaḥ pāpaṃ paśya me tapaso balam 11 ity uktvā prayayau tatra pitā yatrāsya so 'bhavat dṛṣṭvā ca pitaraṃ tasmai śāpaṃ taṃ pratyavedayat 12 sa cāpi muniśārdūlaḥ preṣayām āsa te pituḥ śapto 'si mama putreṇa yatto bhava mahīpate takṣakas tvāṃ mahārāja tejasā sādayiṣyati 13 śrutvā tu tad vaco ghoraṃ pitā te janamejaya yatto 'bhavat paritrastas takṣakāt pannagottamāt 14 tatas tasmiṃs tu divase saptame samupasthite rājñaḥ samīpaṃ brahmarṣiḥ kāśyapo gantum aicchata 15 taṃ dadarśātha nāgendraḥ kāśyapaṃ takṣakas tadā tam abravīt pannagendraḥ kāśyapaṃ tvaritaṃ vrajan kva bhavāṃs tvarito yāti kiṃ ca kāryaṃ cikīrṣati 16 [k] yatra rājā kuruśreṣṭhaḥ parikṣin nāma vai dvijaḥ takṣakeṇa bhujaṃgena dhakṣyate kila tatra vai 17 gacchāmy ahaṃ taṃ tvaritaḥ sadyaḥ kartum apajvaram mayābhipannaṃ taṃ cāpi na sarpo dharṣayiṣyati 18 [t] kimarthaṃ taṃ mayā daṣṭaṃ saṃjīvayitum icchasi brūhi kāmam ahaṃ te 'dya dadmi svaṃ veśma gamyatām 19 [mantriṇah] dhanalipsur ahaṃ tatra yāmīty uktaś ca tena saḥ tam uvāca mahātmānaṃ mānayañ ślakṣṇayā girā 20 yāvad dhanaṃ prārthayase tasmād rājñas tato 'dhikam gṛhāṇa matta eva tvaṃ saṃnivartasva cānagha 21 sa evam ukto nāgena kāśyapo dvipadāṃ varaḥ labdhvā vittaṃ nivavṛte takṣakād yāvad īpsitam 22 tasmin pratigate vipre chadmanopetya takṣakaḥ taṃ nṛpaṃ nṛpatiśreṣṭha pitaraṃ dhārmikaṃ tava 23 prāsādasthaṃ yattam api dagdhavān viṣavahninā tatas tvaṃ puruṣavyāghra vijayāyābhiṣecitaḥ 24 etad dṛṣṭaṃ śrutaṃ cāpi yathāvan nṛpasattama asmābhir nikhilaṃ sarvaṃ kathitaṃ te sudāruṇam 25 śrutvā caitaṃ nṛpaśreṣṭha pārthivasya parābhavam asya carṣer uttaṅkasya vidhatsva yad anantaram 26 [j] etat tu śrotum icchāmi aṭavyāṃ nirjane vane saṃvādaṃ pannagendrasya kāśyapasya ca yat tadā 27 kena dṛṣṭaṃ śrutaṃ cāpi bhavatāṃ śrotram āgatam śrutvā cātha vidhāsyāmi pannagāntakarīṃ matim 28 [m] śṛṇu rājan yathāsmākaṃ yenaitat kathitaṃ purā samāgamaṃ dvijendrasya pannagendrasya cādhvani 29 tasmin vṛkṣe naraḥ kaś cid indhanārthāya pārthiva vicinvan pūrvam ārūḍhaḥ śuṣkaśākhaṃ vanaspatim abudhyamānau taṃ tatra vṛkṣasthaṃ pannagadvijau 30 sa tu tenaiva vṛkṣeṇa bhasmībhūto 'bhavat tadā dvija prabhāvād rājendra jīvitaḥ savanaspatiḥ 31 tena gatvā nṛpaśreṣṭha nagare 'smin niveditam yathāvṛttaṃ tu tat sarvaṃ takṣakasya dvijasya ca 32 etat te kathitaṃ rājan yathāvṛttaṃ yathā śrutam śrutvā tu nṛpaśārdūla prakuruṣva yathepsitam 33 [s] mantriṇāṃ tu vacaḥ śrutvā sa rājā janamejayaḥ paryatapyata duḥkhārtaḥ pratyapiṃṣat kare karam 34 niḥśvāsam uṣṇam asakṛd dīrghaṃ rājīvalocanaḥ mumocāśrūṇi ca tadā netrābhyāṃ pratataṃ nṛpaḥ uvāca ca mahīpālo duḥkhaśokasamanvitaḥ 35 śrutvaitad bhavatāṃ vākyaṃ pitur me svargatiṃ prati niściteyaṃ mama matir yā vai tāṃ me nibodhata 36 anantaram ahaṃ manye takṣakāya durātmane pratikartavyam ity eva yena me hiṃsitaḥ pitā 37 ṛṣer hi śṛṅger vacanaṃ kṛtvā dagdhvā ca pārthivam yadi gacched asau pāpo nanu jīvet pitā mama 38 parihīyeta kiṃ tasya yadi jīvet sa pārthivaḥ kāśyapasya prasādena mantriṇāṃ sunayena ca 39 sa tu vāritavān mohāt kāśyapaṃ dvijasattamam saṃjijīvayiṣuṃ prāptaṃ rājānam aparājitam 40 mahān atikramo hy eṣa takṣakasya durātmanaḥ dvijasya yo 'dadad dravyaṃ mā nṛpaṃ jīvayed iti 41 uttaṅkasya priyaṃ kurvann ātmanaś ca mahat priyam bhavatāṃ caiva sarveṣāṃ yāsyāmy apacitiṃ pituḥ |